نابرابري در سلامت: شاخص‌هاي اندازه‌گيري و كاربرد آن‌ها در داده‌هاي طرح بهره‌مندي از خدمات سلامت

Inequity in Health; Measurement Indexes and Application to the Health Care Utilization Data

مقدمه و هدف: نابرابری در سلامت اصطلاحی كلی است كه برای نشان دادن اختلاف‌ها، تغييرات و ناهمسانی‌های موجود در دسترسی افراد يا گروه‌ها به سلامت از آن استفاده می‌شود. بی عدالتی در سلامت شامل آن دسته از نابرابری‌هايی است كه ناعادلانه بوده و يا به دليل برخی خطاها ايجاد شده است. هدف مطالعۀ حاضر تبيين روش‌های معمول در سنجش نابرابری در سلامت، برای استفادۀ محققان و علاقه‌مندان عدالت در سلامت است. روش كار: مزايا و محدوديت‌های معمول‌ترين شاخص‌های سنجش نابرابری در سلامت، شامل شاخص‌های شيب نابرابری و نسبی نابرابری، تايل، متوسط تغييرات لگاريتمی، درصد عدم توافق، ضريب جينی، تابع وزنی بهره‌مندی رفاه اجتماعی مطلق و نسبی و همچنين، شاخص تمركز بررسی شد و بر اساس داده‌های طرح ملی بهره‌مندی از خدمات سلامت در استان مركزی، مقادير نابرابری محاسبه شد. نتايج: متوسط بهره‌مندی از خدمات در افراد نيازمند برابر با 4/66% بود و اين شاخص در كوآنتايل‌های اول تا پنجم، به‌ترتيب برابر با 6/57% ، 4/63%، 6/71%، 5/69% و 3/75% به دست آمد. شاخص تمركز نسبی و ضريب جينی برای بهره‌مندی از خدمات سلامت در استان مركزی به ترتيب برابر با 053/0 و 0062/0 محاسبه شد. نتيجه‌گيری: نابرابری در بهره‌مندی از خدمات سلامت در استان مركزی، بسته به نوع شاخص مورد استفاده، متفاوت است. بين شاخص‌های موجود، شاخص تمركز می‌تواند به‌عنوان بهترين شاخص برای تعيين اندازه و جهت نابرابری استفاده شود.

Background and Objectives: Inequity in health is a universal term which used for showing current differences, variations and inequalities of people in access to health. But inequality in health refers to some inequities which seems are unfair or caused by some errors and biases. The current study aimed to describe some of the common health related inequity measures to be useful for the inequity researchers and other interested health coworkers. Methods: The calculation, advantage and disadvantage of most common health-inequity indexes including slope index of inequity, relative index of inequality, Theil’s Index, mean log deviation, index of disparity, Gini coefficient, weighted utilization social welfare function, absolute and relative concentration index were assessed. Inequity size of these measures was calculated by using the health care utilization survey data. Results: Average of health care utilization in in-need subjects was 66.4%. This indicator was in the first to fifth quintiles equal to 57.6%, 63.4%, 71.6%, 69.5% and 75.3%, respectively. Relative concentration index and Gini coefficient was calculated as 0.053 and 0.0062, respectively. Conclusion: Inequity in health care utilization in Markazi province differs based on the types of inequity measures. Selection of the inequity indexes dependent to the objective and the scale of under study variable. Among discussed indexes, concentration index determine the more accurate and also show the gradient of inequity. Therefore it can be used as the best index.