مقايسه تاثير دو روش آموزش خانواده محور و بيمار محور بر نگرش و تبعيت رژيم غذايي و محدوديت مصرف مايعات در بيماران تحت همودياليز

A Comparison of the impact of family-centered and patient-centered education methods on attitude toward and adherence to diet and fluid restriction in hemodialysis patients

زمينه و هدف: يكي از موضوعات اساسي در بيماران تحت همودياليز، تبعيت از رژيم غذايي و محدوديت مصرف مايعات مي‌باشد. بنابراين آموزش اين بيماران بسيار با اهميت است. پژوهش حاضر با هدف مقايسه تاثير دو روش آموزشي (بيمار محور و خانواده محور) بر نگرش و تبعيت از رژيم غذايي و محدوديت مصرف ‏مايعات در بيماران تحت همودياليز انجام شد. مواد و روش‌ها: اين كارآزمايي باليني بر روي بيماران مراجعه كننده به بخش همودياليز بيمارستان‌هاي وابسته به دانشگاه علوم پزشكي تهران در سال 1391 انجام شد. 60 بيمار به روش مبتني بر هدف انتخاب و به طور تصادفي در دو گروه 30 نفره آموزش به بيمار و آموزش به بيمار همراه با عضو فعال خانواده تقسيم شدند. نگرش و ميزان تبعيت بيماران از برنامه غذايي و محدوديت مصرف مايعات با استفاده از پرسش‌نامه پژوهشگر ساخته در سه مرحله (قبل از مداخله، هفته دوم و هفته چهارم بعد از مداخله) مورد ارزيابي قرار گرفت. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماري SPSS نسخه 16 توسط آزمون‌هاي دقيق فيشر، تي مستقل، كاي دو و آناليز واريانس اندازه‌هاي تكراري انجام شد. يافته‌ها: دو گروه قبل از انجام مداخله از نظر ميزان تبعيت از برنامه غذايي و محدوديت مصرف مايعات اختلاف معني‌داري نداشتند. در هفته دوم بعد از مداخله ميزان تبعيت از برنامه غذايي در گروه خانواده محور به طور معني‌داري بيشتر از گروه بيمار محور مشاهده شد (010/0 = P). نگرش مرتبط با تبعيت از رژيم غذايي و محدوديت مصرف مايعات در گروه خانواده محور در پايان هفته دوم (001/0 = P) و هفته چهارم (002/0 = P) مثبت‌تر از گروه بيمار محور بود. نتيجه‌گيري: آموزش خانواده محور بر تبعيت بيمار از رژيم درماني موثرتر است. بنابراين توصيه مي‌شود مداخلات آموزشي به صورت خانواده محور انجام گردد.

Background and Objective: One of the major issues in hemodialysis patients is adherence to diet and fluid restriction. In order to reduce the adverse consequences of the disease and improve quality of life, educating these patients is of great importance. Therefore, the present study was conducted in order to compare the impact of two methods of education (patient-centered and family–centered) on attitude toward and adherence to diet and fluid restriction in hemodialysis patients. Materials and Method: This clinical trial was performed on patients referred to the hemodialysis ward of hospitals affiliated with Tehran University of Medical Sciences, Iran, during May to October 2012. Through purposive sampling method, 60 patients were selected and randomly assigned to two groups; patient-centered (n = 30) and family-centered (n = 30). Patients’ attitude toward and adherence to diet regime and fluid restriction were assessed using a researcher-made self-report questionnaire in 3 stages (before the intervention, and 2 and 4 weeks after the intervention). The reliability and validity of the questionnaire were approved. Data analysis was performed using SPSS software version 16 and independent t-test, chi-square, Fisher’s exact test, and repeated measures ANOVA. Results: Before the intervention, the findings showed no significant difference between the 2 groups in terms of adherence to diet and fluid restriction. In the second week after the intervention, mean adherence to diet in the family-centered group was significantly higher than the patient-centered group (P = 0.010). Moreover, at the end of the second (P = 0.001) and fourth weeks (P = 0.002), the attitude toward adherence to diet and fluid restriction was more positive in the family-centered group, in comparison to the patient-centered group. Conclusion: Family-centered education is more effective on patient adherence to the treatment regimen. Thus, it is recommended that family-centered educational interventions be performed.