تعيين منشا و آلودگي عناصر بالقوه سمناك در خاك‌هاي آلوده مناطق نفتي، استان بوشهر، ايران

Source Determination and Contamination of Potentially Toxic Elements in the Petroleum Contaminated Soils, Bushehr Province, Iran

غلظت عناصر بالقوه سمناك آرسنيك، كبالت، كروم، مس، موليبدن، نيكل، واناديم، كادميم، سلنيم، سرب و روي همراه با هيدروكربن‌هاي آروماتيك چند حلقه‌اي كل (PAHs) براي 126 نمونه خاك آلوده مناطق نفتي استان بوشهر بررسي شد. مقايسه غلظت كل PAHs با بيشينه مجاز آلودگي آن‌ها نشان داد كه حدود 18درصد نمونه‌هاي خاك غلظت بيش‌تر از بيشينه مجاز آلودگي دارند. نتايج عامل آلودگي(CF) نشان داد كه عناصر مس، موليبدن و سرب آلودگي بسيار زياد دارند. محاسبه عامل غني‌شدگي(EF) نشان داد كه عناصر آرسنيك، كادميم، موليبدن، سرب، مس و روي بر اساس مقدار زمينه و شيل ميانگين ضريب غني‌شدگي بيش‌تر از 2 دارند كه نشان‌دهنده نقش فعاليت‌هاي انسان‌زاد در غني‌شدگي اين عناصر است. بررسي تحليل مولفه اصلي (PCA) براي عناصر آلومينيم، كروم، نيكل، اسكانديم و واناديم نشان مي‌دهد كه اين عناصر منشا مشترك و زمين‌زاد دارند. عامل وزني زياد عناصر سلنيم، آرسنيك، مس، روي و موليبدن در مولفه دوم و ارتباط خوب و معني‌دار اين عناصر با PAHs همراه با عامل وزني مثبت زياد كادميم و سرب در مولفه سوم نشا‌ن‌دهنده نقش بيش‌تر آلاينده‌هاي نفتي و فعاليت‌هاي انسان‌زاد در رهاسازي عناصر نام‌برده و آلودگي خاك در برخي قسمت‌هاي صنعتي استان است. عامل وزني مثبت زياد ظرفيت تبادل كاتيوني (CEC) با عناصر سرب و كادميم و متوسط آن با عناصر آلومينيم، نيكل، كروم، اسكانديم و واناديم نشان‌دهنده نقش مهم CEC در كنترل جذب و توزيع اين عناصر در خاك است.

Concentrations of potentially toxic elements and PAHs have been studied in 126 soil samples in the Bushehr province. The results of contamination factor (CF) reveal that Cu, Mo and Zn have very high contamination factor. The results of enrichment factor (EF) show that As, Mo, Cd, Pb, Cu and Zn are enriched compared to the average abundances of background level and mean shale values. The principal component analysis (PCA) was used to assess the relationships among different of elements. The strong association of elements such as Cr, Ni, Al, V and Sc in soils suggests a common source, i.e. derivation from parent rock units. The significant correlation and moderate positive loading of Zn, Se, As, Mo and Cu with PAHs content indicate that the concentrations of these elements in soil samples are influenced by anthropogenic activities. High positive loading of CEC with Pb and Cd and moderate loading with Cr, Co, Ni and Co, indicate that CEC content play a significant role in the distribution of these elements in the soils.