استعاره در آراي جرجاني و سكاكي

Metaphor in the Viewpoint of Jorjani and Sakaki

استعاره يكي از مهم ترين ابواب علم بيان، دست‌كم در معناي كلاسيك آن، به‌شمار مي‌آيد. تعريف استقراريافته امروز آن، كه مبتني است بر مجازي كه علاقه آن مشابهت باشد، حاصل تلاش بزرگ مرداني چون عبدالقاهر جرجاني و ابويعقوب سكاكي است كه توانستند اين نظريه را در بلاغت اسلامي پايه گذاري كنند و تكوين دهند. نظريه استعاره جرجاني كه ماهيتاً حاصل ژرف نگري در آثار پيشينيان اوست نشان ‌دهنده بينشي كاركردگرا به استعاره است. ديد قرآن‌شناسانه بلاغت‌نويسان نخستين، كه جرجاني را مي توان آخرين حلقه اين طيف از محققان دانست كه با نگاهي ويژه به قرآن به بررسي مسايل بلاغي مي‌پرداختند، باعث مي شد تا از اجزاي زبان توقع ايفاي نقش هاي مهم در قرايت آيات قرآن، و به‌طور كلي، متون ادبي داشته باشند. نظريه استعاره جرجاني پس از رسيدن به سكاكي در مفتاح العلوم به‌رغم دقت زياد و داشتن چهارچوب مستحكم بازتابي ديگر دارد؛ نگرش اديبانه سكاكي باعث مي شود تا لزوم درنظرگرفتن كاركرد براي استعاره به دست فراموشي سپرده شود، حال آنكه جرجاني با بينشي عميق به نقش اجزاي زبان در متن دقت مي كند. مقايسه آثار جرجاني و سكاكي با يكديگر نشان مي دهد كه اين دو، نه‌تنها در اين مورد اخير، بلكه در موارد ديگري نيز اختلافاتي دارند. پژوهش حاضر به بررسي اين اختلافات خواهد پرداخت و اختلاف اين دو را در تعريف، ماهيت، و روش برخورد با استعاره نشان خواهد داد.

Metaphor is one of the most important entries in Rhetoric, at least in the classic meaning of the term. Today its most accepted definition, a trope indicating similarity, is the outcome of the efforts of great men such as Abdol Ghader Jorjani and Abu Yaghub Sakaki, who introduced and developed this theory in Islamic Rhetoric. Jorjaniʹs theory of metaphor, which is the result of his deep investigation in the works of the ancient scholars and writers, shows a functionalist insight in to metaphor. The scholars of eloquence, Jorjan being the last in their chain, had a particular attention to the holy Quran in their study of rhetoric, which made them see that linguistic segments play an important role in reading the verses of the Quran. In his book, Miftah Al-Ulum, Sakaki, who followed Jorjaniʹs theory, gives the theory another interpretation. While Jorjani had a deep insight in to the role of linguistic segments, Sakakiʹs literature-based view leads him to ignore the necessity of considering the function in metaphor. Comparing the views of these two theorists reveals that they have different ideas, not only regarding this issue but concerning so many other issues. The present study aims to investigate these differences and endeavours to show the differences of these two scholars on the definition and nature of metaphor and the way it should be treated.