نقد نگاه تطبيقي محمد اركون به عقل اسلامي و عقل غربي

چكيده يكي از موضوعات مورد توجه انديشمندان اسلامي، واكاوي در علت‌هاي انحطاط جامعه‌ مسلمانان است كه ضرورت و اهميت پرداختن به آن، بر كسي پوشيده نيست. در اين واكاوي برخي روشنفكران مسلمان عقل اسلامي را يكي از مهمترين علل انحطاط جهان اسلام مي‌دانند. محمد اركون از دو روش آسيب‌شناختي و تطبيقي براي نقد عقل اسلامي بهره مي‌گيرد. نوشتار حاضر، بررسي روش تطبيقي وي در نقد عقل اسلامي است. او در اين روش با يكسان‌‌ پنداشتن عقل كليسا و عقل اسلامي، مي‌كوشد ناكارآمدي عقل ديني را اثبات كند. اركون عقل ديني را با عقل‌هاي فلسفي،‌ علمي، مدرن و پست‌مدرن مقايسه كرده و معتقد است، به حاشيه رفتن عقل ديني در غرب توسط عقل‌هاي مذكور، علت آغاز پيشرفت‌هاي مادي غرب است. در اينجا سوال اول اين است كه آيا يكسان‌پنداري عقل كليسا و عقل اسلامي صحيح است؟ دوم اينكه نگاه تطبيقي اركون بين عقل اسلامي و عقل‌هاي پيش‌گفته غربي چه اندازه اعتبار دارد؟ مقاله حاضر بعد از مفهوم‌شناسي واژگان كليدي، در چهار بخش به نقد و بررسي نگاه تطبيقي اركون بين عقل ‌اسلامي با عقل ‌فلسفي، عقل‌ علمي، عقل‌ مدرن و در نهايت عقل ‌پست‌مدرن مي‌پردازد. نظر نويسندگان اين است كه بي‌توجهي به تفاوت‌هاي عقل كليسا و عقل اسلام اصيل، باعث اشتباه اركون در نگاه تطبيقي بين عقل اسلامي و عقل غربي شده است؛ بلكه فاصله‌گرفتن از ويژگي‌هاي عقلانيت اسلام اصيل كه توسط مفسرين واقعي آن يعني اهل‌بيت نبي مكرم اسلام? تبيين مي‌گردد، خود يكي از علل اصلي عقب‌ماندگي مسلمانان است.