ارزيابي توان توسعه گردشگري بيابان و تاثير آن بر ابعاد اجتماعي- اقتصادي و كالبدي در سكونتگاه‎هاي روستايي (مورد مطالعه روستاهاي شهرستان خور و بيابانك)

Evaluating of Development Potential of Desert Tourism and Its Impact on Socio-economic and Physical Dimension in Rural Settlements (Case Study: Villages of Khoor-o-Biabanak Township)

واژه «پايدار» امروزه به طور گسترده‌اي به منظور توصيف جهاني كه در آن نظام‎هاي انساني و طبيعي تواماً بتوانند تا آينده‌اي دور ادامه حيات دهند، به كار گرفته مي‌شود. توجه به اين مسيله و لزوم ارزيابي توان اكولوژيكي و ظرفيت‎هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در مباحث مختلف توسعه به خصوص گردشگري، برنامه‎ريزان توسعه را ملزم به شناسايي منابع از ابعاد مختلف و بهره‎برداري درست و عقلاني از آن ها مي‎كند. در اين راستا پژوهش پيش رو با هدف توسعه گردشگري پايدار به مطالعه و ارزيابي توان توسعه گردشگري در شهرستان خور و بيابانك پرداخته‎است. تحقيق حاضر از نوع توصيفي ـ تحليلي مبتني بر روش هاي كتابخانه‎اي و ميداني است، بدين صورت كه ابتدا با بهره‎گيري از روش سيستمي و مدل‎هاي ارزيابي توان اكولوژيكي دكتر مخدوم، توان اكولوژيكي منطقه ارزيابي گرديد. در مرحله بعد، با استفاده از مدل مقايسه زوجي ساعتي ارزش‎گذاري شاخص‎هاي اجتماعي، اقتصادي و كالبدي صورت پذيرفت و ظرفيت‎هاي اقتصادي-‎اجتماعي منطقه گردشگري شهرستان خور ‎و ‎بيابانك با بهره‎گيري از مدل ELECTRE، به لايه‎هاي اطلاعاتي قبل اضافه گرديد؛ و در نهايت با استفاده از مدل برنامه‎ريزي راهبردي SWOT راهكارهاي اساسي جهت توسعه بخش گردشگري منطقه مورد مطالعه، ارايه گرديد. نتايج حاصل از مطالعات صورت‎گرفته حاكي از آن است كه اين محدوده داراي پتانسيل بالايي براي توسعه گردشگري بيابان و گردشگري قومي- فرهنگي بوده و مي‎توان از طريق برنامه‎ريزي منطقي و عقلاني در راستاي ظرفيت و پتانسيل منطقه و توجه بنيادين به مفاهيم و آموزه‎هاي گردشگري پايدار، مقدمات توسعه هرچه بيش تر گردشگري منطقه را فراهم نمود.

The term “sustainable” is nowadays widely used in order to describe a world in which the human and natural systems could live together for a long time. Attention to this issue and the necessity to evaluate the ecological potential and economic, social, and cultural capacities in various topics especially in tourism forces the development planners to identify the sources from different dimensions and to a logical and right exploitation. Due to this necessity, the ecologic potential was evaluated by using the systematic method and the Makhdoum Model. Then, the socio-economic indices were rated using Analytical Hierarchy Process (AHP) and the socio-economic capacities of the Khoor-o-iabanak tourism site were added to the previous layers using the ELECTRE model. Moreover, the bioclimatic comfort for tourism was calculated using the TCI model. In the final step the basic strategies for developing the tourism sector in the study region were offered by using the SWOT strategic planning model. Results show the region mentioned has high potential for tourism developments-especially for desert and ethnic-cultural tourism. Also, the preparation for tourism development in the region could be provided through logical and rational planning and with consideration of concepts and teachings of sustainable tourism.