نگاهي دوباره به پسوند نام آواساز /-ast/ در فارسي دري

A New Investigation into the Onomatopoeic Suffix /-ast/ of New Persian

پسوند نام آواساز /-ast/ از پسوندهاي كهني است كه در متون دري حوزه خراسان به‌كار رفته است. جلال متيني، علي رواقي، نجيب مايل هروي و ديگران، با استناد به شواهد گويشي خراساني، اين پسوند را پسوندي خراساني دانسته اند. پس از ايشان، حسن حاتمي به وجود صورت ديگري از اين پسوند در گويش كازروني اشاره كرده است؛ بي آنكه به پيشينه يا ريشه آن بپردازد. در مقاله حاضر، نگارندگان كوشيده اند ضمن ارايه شواهدي از كاربرد اين پسوند در گويش هاي خوزستان و متون كهن فارسي، فرضيه اي درمورد چگونگي شكل گيري آن ارايه كنند. طبق اين فرضيه، پسوند مذكور در پسوند اسم‌مصدرساز /-i?t/ ريشه دارد؛ به‌نظر مي رسد كه پسوند اخير (-i?t) در برهه اي خاص به‌طور وسيع در ساخت نام آواها به‌كار رفته است. ازسوي ديگر، در «قرآن قدس» كه از متون حوزه گويشي جنوب ايران (سيستان) است، شواهدي از كاربرد /-ast/ يا /-ist/ در مقام پسوند اسم مصدرساز ديده مي شود. ظاهراً اين شواهد شاذ، حلقه پيوند تاريخي پسوند نام آواساز خراساني (-ast) و پسوند نام‌آواساز جنوبي (-e?t) هستند.

The onomatopoeic suffix /-ast/ is an archaic suffix of New Persian, which has mainly occurred in the Dari manuscripts belonging to Khorâsân dialectal region. Some researchers such as Jalal Matini, Ali Ravaghi, Najib Mayel-e-Heravi and others, with reference to these manuscripts and modern Khorâsâni dialects, have known this suffix as a Khorâsâni suffix. After that, Hasan Hatami has found examples of another variety of the suffix /-ast/, i.e. /e?t/, in Kâzerouni dialect, as a non-Khorâsâni dialect, without dealing with its history or origin. Accordingly, based on new findings from Khuzestâni dialects and Persian classical texts, the writers in the present article have attempted to hypothesize over the formation of the suffix /-ast/; according to which /-ast/ has been derived from the gerund-making suffix /-i?t/. It seems that at a particular period of time, the suffix /-i?t/ began to occur extensively in onomatopoeias. On the other hand, a gerund-making type of /-ast/ (or perhaps /-ist/), has been seen in "Qor??n-e Qods", an old manuscript written in southern Iran (S?st?n), which could be considered as the historical link between the Khorâsâni onomatopoeic suffix (/-ast/) and the southern one (i.e. /-e?t/).