تأثير آموزش بر اساس «مدل مديريت متمركز بر علايم» بر ميزان هموگلوبين گليكوزيله، آگاهي ديابتي، رفتارهاي خودمراقبتي و علايم بيماران ديابتي نوع دو

Evaluation of the effect of using Symptom Focused Management Model (SFMM) on the amount of HbA1c, knowledge, and self care behavior of type 2 diabetes patients

مقدمه: كنترل دیابت نیاز به روش­های آموزشی مؤثرتری دارد. آموزش رفتارهای خودمراقبتی یكی از عوامل مهم در كنترل دیابت است. علایم محرك مناسبی برای انجام رفتارهای خودمراقبتی است. هدف: تعیین تأثیر «مدل­مدیریت ­متمركز­بر­علایم» بر رفتارهای خودمراقبتی و­كنترل متابولیك بیماران دیابتی نوع دو. روش: در یك مطالعه شبه‌تجربی، 70 بیمار دیابتی نوع­ دو به صورت در دسترس انتخاب شدند و با توجه به روزهای مراجعه افراد (زوج و فرد) به درمانگاه دیابت در سال 1389به صورت تصادفی به دو گروه مداخله و كنترل تخصیص یافتند. خصوصیات فردی، میزان آگاهی، رفتارهای خودمراقبتی، دفعات تجربه علایم بیماران با استفاده از پرسشنامه و میزان هموگلوبین گلیكوزیله آنان تعیین شد. گروه مداخله 4-3 جلسه آموزش انفرادی در مورد نحوه شناسایی علایم، علت بروز، روش‌های كنترل علایم با انجام رفتارهای خودمراقبتی دریافت نمودند. گروه كنترل آموزش‌های معمول را دریافت كردند. متغیرها سه ماه بعد، مجدداً برای 60 بیمار اندازه­گیری شد. داده‌ها توسط نرم­افزارهای SPSS نسخه 15 و STATA و آزمون­های تی‌زوجی، مجذوركای، فیشر، كوواریانس، كروسكال‌والیس و مدل­عمومی خطی تحلیل شد. یافته‌ها: پس از مداخله، میانگین آگاهی (001/0p<) و رفتارهای تغذیه­ای (02/0p<) در گروه مداخله افزایش معنی­داری داشت. علایم مربوط به بالا و پایین بودن قندخون (02/0p< و 02/0p<) در گروه مداخله كاهش معنی­داری نشان داد. میانگین هموگلوبین گلیكوزیله در گروه مداخله (از48/8 به29/8) تفاوت معنی­داری نداشت (06/0p=). سایر متغیرهای رفتار مراقبت از پا، فعالیت بدنی، كنترل قندخون، تبعیت دارویی و همینطور علایم حسی و سایر علایم بیماران نیز معنی­دار نبودند (05/0P>). نتیجه‌گیری: با توجه به تأثیرات مثبت، مدل مدیریت متمركز بر علایم برای آموزش بیماران دیابتی توصیه می­گردد.

Background: Diabetes control needs more effective educational programs. Self-care education is an important factor in diabetes control. It seems that the symptoms can be the proper stimulus for the direction toward self-care. Aim: To evaluate the effects of the using SFMM on HbA1c, knowledge, self care practices, and symptoms of type2 diabetic patients. Methods: Seventy type 2 diabetic patients were randomly assigned to the intervention and control groups. Data was assessed using four-part questionnaire, diabetic knowledge, self-care practices and symptoms of patients. HbA1c was also measured. The subjects in the intervention group received 3-4 individual educational sessions, which lasted 60-90 minutes. The educational sessions were focused on the self-management behaviors. The subjects in the control group received routine educations. After 3 months, the above mentioned variables were measured again. Data was analyzed with SPSS 15.0 and STATA using paired T-tests, GLM, fisher-test, and covariance. Results: The finding presented in this study showed a decrease in HbA1c levels in the experimental group, however, this decrease did not reach statistical significance (P=0/06). There was a significant increase in the knowledge of diabetes (P<0/001) and self-care practices such as diet (P=0/02). The intervention group experienced a decrease in hyperglycemia and hypoglycemia symptoms (P=0/02, nP=0/02). However, no statistical differences were observed in foot-care (P=0/56), physical activity (P=0/3), blood glucose control (P=0/4), and medication (P=0/35) self-care practices. The differences in frequency of sensational symptoms (P=0/33), and other symptoms of patients between two groups were not significant (P=0/12). Conclusion: The results showed that application of this model (SFMM) is effective in the education of type 2 diabetes. In addition, this model suggested the need for designing educational programs.