اثر محلول‌پاشي اسيد ساليسيليك و پاكلوبوترازول بر عملكرد دانه و انتقال مجدد ماده خشك ذرت در شرايط تنش خشكي

Effect of foliar application of salicylic acid and paclobutrazol on grain yield and dry matter remobilization of maize (Zea mays L.) under drought stress

اثر مواد ضد تعرق بر ميزان انتقال مجدد مواد از اندام هاي ذرت تحت تنش رطوبتي، طي آزمايشي به صورت كرت‌هاي خردشده در سال زراعي 1388 در همدان بررسي شد. آبياري شامل60، 90 و 120 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A در كرت هاي اصلي و مواد ضد تعرق شامل ساليسيليك اسيد و پاكلوبوترازول (به ترتيب در غلظت 5/0 ميلي‌مولار و 50 ميلي‌گرم در ليتر) به همراه شاهد در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. رقم ذرت مورد مطالعه هيبريد SC500 بود و مواد ضد تعرق در دو زمان 6 و 8 برگي روي گياهان پاشيده شدند. نتايج نشان داد كه ساليسيليك اسيد در تيمار 90 ميلي‌متر تبخير، انتقال مجدد از ساقه و برگ را به ترتيب 15/20 و 59/34 درصد و در تيمار 120 ميلي‌متر تبخير، به ترتيب 55/23 و 95/37 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. مصرف پاكلوبوترازول نيز در تيمار 90 و 120 ميلي‌متر تبخير، انتقال مجدد از ساقه را به ترتيب به ميزان 33/13و 51/16 درصد و از برگ به ترتيب 38/27 و 96/29 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. كارايي و مشاركت انتقال مجدد مواد نيز با مصرف ساليسيليك اسيد و پاكلوبوترازول در تيمارهاي 90 و 120 ميلي‌متر تبخير افزايش معني‌داري نسبت به تيمار شاهد داشتند، اما در تيمار 60 ميلي‌متر تبخير، مقدار، كارايي و سهم انتقال مجدد از ساقه، برگ و برگ بلال در تيمار ساليسيليك اسيد كاهش و در تيمار پاكلوبوترازول افزايش يافت. ساليسيليك اسيد در تيمار60، 90 و 120 ميلي‌متر تبخير عملكرد دانه را به ترتيب 84/15، 82/20 و 74/29 درصد نسبت به تيمار شاهد افزايش داد، اما بيشترين عملكرد دانه با 10267 كيلوگرم در هكتار از محلول‌پاشي ساليسيليك اسيد در تيمار 60 ميلي‌متر تبخير به دست آمد. در مقابل، پاكلوبوترازول در شرايط 60 ميلي‌متر تبخير سبب كاهش عملكرد دانه و مصرف آن در 90 و 120 ميلي‌متر تبخير باعث افزايش عملكرد دانه به ترتيب به ميزان 52/17 و 65/21 درصد نسبت به شاهد شد. بنابراين، استفاده از مواد ضد تعرق مانند ساليسيليك اسيد و پاكلوبوترازول براي كاهش آثار تنش كم آبي در ذرت پيشنهاد مي شود.

The effect of anti-transpiration substances on dry matter remobilization of maize cv. SC-500 under water stress, a split plot experiment in randomized complete block design with three replications was conducted in Hamedan during 2009 growing season. Three irrigation treatments including irrigation after 60, 90 and 120 mm evaporation and anti-transpiration substances including 0.5 mM salicylic acid (SA), 50 ppm paclobutrazol (PBZ) and control were considered as main- and sub-plots, respectively. The anti-transpiration substances were sprayed on plants at 6 and 8 leaf stages. Results showed that SA under irrigation after 90 mm evaporation increased 20.15% and 34.59% and under 120 mm evaporation increased 23.55% and 37.95% of the remobilization of dry matter from stem and leaf, respectively, compared with control treatment. PBZ treatment also increased 13.33% and 16.51% of the remobilization of dry matter from stem and 27.73% and 29.96% from leaf under 90 and 120 mm evaporation, respectively, compared with control. Furthermore, dry matter translocation efficiency and contribution significantly increased under both 90 and 120 mm evaporation than the control, but under 60 mm evaporation, SA treatment decreased and PBZ treatment increased the rate, efficiency and contribution of the remobilization of dry matter from stem, leaf and spathe. SA increased 15.84%, 20.82% and 29.74% of the grain yield under 60, 90 and 120 mm evaporation compared with control, respectively, but the highest grain yield (10267.36 kg.ha-1) was achieved by SA under the 60 mm evaporation. In contrast, PBZ under the 60 mm evaporation decreased and under the 90 and 120 mm evaporation increased grain yield (17.52% and 21.65%, respectively), compared to control. Therefore, the application of salicylic acid and paclobutrazol anti-transpiration substances are recommended for alleviating effects of water stress in maize plants.