ارزيابي ويژگي هاي جوانه زني و رشد نهالبذر سه رقم كنجد (Sesamum indicum)، در شرايط تنش شوري و خشكي

Evaluation of germination and seedling growth characteristics of three sesame (Sesamum indicum) cultivars in salt and drought stress condition.

يكي از مسايل مهم در مناطق خشك و نيمه خشك، كمبود آب آبياري و شوري آب و خاك است . به منظور ارزيابي پاسخ خصوصيات جوانه زني و سبز شدن گياهچه كنجد به تنش هاي خشكي و شوري، دو آزمايش جداگانه به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. عوامل مورد بررسي در اين آزمايش ها شامل هفت سطح خشكي (پتانسيل هاي صفر (شاهد)، 1-، 2-، 3-، 4-، 6-، 8- بار) و هشت سطح شوري (پتانسيل هاي صفر (شاهد)، 2-، 3-، 4-، 6- ، 8-، 10- و 12- بار) به همراه سه ژنوتيپ كنجد (سبزوار، كلات، اولتان) بودند. نتايج نشان داد كه تنش هاي شوري و خشكي بر تمامي صفات مورد مطالعه (درصد و سرعت جوانه زني، طول و وزن خشك ريشه چه و ساقه چه، نسبت طول ريشه چه به ساقه چه) اثر معني داري داشتند، به طوري كه در همه ژنوتيپ هاي كنجد با افزايش تنش شوري از 8- بار و تنش خشكي از 4- بار از مقدار اين صفات به طور معني داري كاسته شد. درصد جوانه زني ژنوتيپ هاي كنجد در تنش خشكي نسبت به تنش شوري بيشتر تحت تاثير اثرات منفي ناشي از آن قرار گرفت، به طوري كه در تنش شوري تا پتانسيل حدود 6- بار، كاهش در درصد جوانه زني ژنوتيپ هاي كنجد مشاهده نشد، ولي در تنش خشكي در پتانسيل هاي پايين تر (منفي تر) از 2- بار درصد جوانه زني به طور معني داري كاهش يافت. همچنين با وجود تغييرات تقريبا مشابه طول ريشه چه در تنش هاي شوري و خشكي، طول ساقه چه در تنش خشكي نسبت به شوري بيشتر تحت تاثير اثرات ناشي از آن قرار گرفت، بنابراين نسبت طول ريشه چه به ساقه چه بيشتري در پتانسيل هاي مشابه در تنش خشكي نسبت به تنش شوري به دست آمد. در بين اكوتيپ هاي مورد مطالعه توده سبزوار و رقم اولتان در بيشتر صفات مورد بررسي( از قبيل درصد و سرعت جوانه زني) به ترتيب بيشترين و كمترين مقادير را به خود اختصاص دادند . با توجه به نتايج اين آزمايش در شرايط تنش شوري و خشكي، توده سبزوار جهت كشت در مناطقي كه با مشكل شوري و خشكي مواجه هستند، مناسب تر به نظر مي رسد.

Water deficient and salinity are the important problems in arid and semi arid areas. Germination is the critical stage in plant development. In order to evaluation of sesame (Sesamum indicum) genotypes germination and emergence characteristic to salinity and drought stress, two separate experiments were conducted at Ferdowsi University of Mashhad, Collage of Agriculture at 2009. Experimental type was completely randomized design in factorial arrangement with 4 replications. Factors included salinity at 8 levels (0, -2, -3, -4, -6, -8, -10, -12 bar),drought at 7 levels (0, -1, -2, -3, -4, -6 and -8 bar) and three sesame cultivars (Sabzevar, Kalat, Oltan). Results showed germination and emergence parameters (germination percentage, germination rate, root length, shoot length, dry weight of roots and dry weight of shoots, ratio of root length to shoot) in all genotypes were significantly affected by salinity and drought stress. Increasing salinity and drought stress, reduced all above parameters in sesame genotypes. Most negative effect on sesame genotypes germination was obtained in drought stress. Germination of sesame genotypes was reduced in salinity stress in -6 bar, but these reduce in drought stress was observed in higher potential of -2 bar. Also shoot length of sesame genotypes had more decreased in drought stress than salinity stress. Among the studied genotypes, Sabzevar and Oltan genotypes had the highest and lowest indicators respectively at two stresses. According to these results, it seems in water deficient condition and salinity fluctuations, Sabzevar genotype is the appropriate sesame genotypes for optimal seedling establishment.