الازهر و نقش آن در تحولات سياسي‌اجتماعي مصر

Al-Azhar University and Its Role in Egypt’s Social-Political Changes

دانشگاه الازهر در طول تاريخ خود، دستخوش تطوراتي شده است. اين دانشگاه پس از طي دوران ركود در دوره عثماني و قبل از آن، با روي‌كار‌آمدن محمدعلي پاشا وارد مرحله جديدي شد. در اين دوره، الازهر وابستگي مالي كاملي به دولت پيدا كرد. سيدجمال اقدامات مهمي درجهت اصلاح اين مركز علمي انجام داد كه عبده آن را ادامه داد. هريك از پروژه‌هاي اصلاحي يادشده پيامدهاي سياسي‌اجتماعي خاصي در جامعه مصر داشت. هدف اين نوشتار بررسي ماهيت پروژه‌هاي اصلاحي الازهر و نقش آن‌ها در تحولات سياسي‌اجتماعي مصر با روش توصيفي‌تحليلي و با رهيافت جامعه‌شناسي تاريخي است. به‌نظر مي‌رسد به‌علت ماهيت علومي كه از زمان ايوبيان در الازهر رواج يافت، اصلاحات محتوايي سيدجمال و عبده تداوم پيدا نكرد و كارساز نشد و به‌جاي آن، اصلاحات ساختاري محمدعلي پاشا در الازهر موثر واقع شد و نقش اين دانشگاه را در تحولات سياسي‌اجتماعي جامعه مصر به حداقل رساند.

Throughout its history, Al-Azhar University has undergone some changes. Before and after the recession in Ottoman era, with the rise of Mohammad Ali Pasha, this university entered a new phase. In this period, Al-Azhar became completely dependent on the government financially. Seyyed Jamal took important steps toward reforming this scientific center that were followed by Abdeh. Each of the mentioned reform projects had certain social-political consequences in Egypt society. Employing descriptive-analytical as well as historical sociology approach, this paper investigated the nature of Al-Azhar reform projects and their roles in social and political transformations in Egypt. It seems that due to the nature of sciences prevailing from Ayyubian era at Al-Azhar,content reforms of Seyyed Jamal and Abdeh were not continued and did not work well. Instead, the structural reforms of Mohammad Ali Pasha were effective at Al-Azhar and minimized the role of this university in the social and political changes of Egypt.