شورا؛ بين نص و تجربه تاريخي

Shura: Between text and historical experience

موضوع نسبت مفهوم شورا با مفاهيم مشابه غربي در سده گذشته، از موضوعات جنجالي در انديشه اسلامي معاصر بوده است. پرسش هايي از اين قبيل كه آيا نظام سياسي مشروطه همان «شورا»ي اسلام است و آيا مي توان اين دو مفهوم را چنان به هم نزديك كرد كه مشروطيت را شكل امروزي شورا دانست؟ و آيا ايجاد تقريب ميان مفهوم شورا و دموكراسي به معناي كاهش دموكراسي به برخي از ابعاد آن نخواهد بود؟ از پرسش هايي است كه در مقاله حاضر مورد توجه قرار گرفته است. نويسنده سير تحول مفهوم شورا را از نيمه دوم سده اول هجري، كه شورا به منزله حكميت گروهي نخبه، براي انتخاب يكي، از ميان خود براي رياست تلقي مي شد تا سده سوم، كه افق مفهومي جديدي به آن بخشيده و توده مردم (سواداعظم) به منزله اهل جماعت و شورا مطرح شدند و تا دوران معاصر كه شاهد تقريب و بلكه يكي سازي مفهوم شورا و دموكراسي هستيم، را بررسي كرده است.

The relationship between Shura and similar Western concepts in the last century was amongst the most controversial issues in the contemporary Islamic thought. Some of the questions that were put forward in the contemporary political thought include: Is the constitutional political system the same as Islamic Shura? Is it possible to make these two concepts so close to each other that constitutionalism be considered as the modern conception of Shura? Wouldn’t the assimilation of Shura and democracy amount to the reduction of democracy to some of its dimensions? The writer of the present paper studies the development of the concept of Shura at three stages: the second half of the first century (H), third century (H), and the contemporary stage.