گزينش، پذيرش و ويژگي‏هاي فرستاده (سفير) در شاهنامه فردوسي

Selection, Acceptance and Features of Ambassador (Safir) in Shahnameh of Firdausi

«فرستاده» در مفهوم مطلقِ ميانجي در نامور نامه حكيم توس، جايگاه ويژه و حضوري چشم گير دارد. مقاله حاضر كه حاصل بررسي موضوع سفارت در سراسر شاهنامه فردوسي است، با استفاده از روش توصيفي- تحليلي در تبيين مواضع تيره و روشن آن كوشيده‏ است. مواضع تيره يعني زواياي پنهان و ابعاد مغفول‌مانده امر خطير سفارت را كاويده و يافته‏هاي نوي را درباره اركان سه‏گانه آن(فرستنده، فرستاده، پذيرنده) به دست داده ‏است. در مواضع روشنِ سفارت يعني آنچه كم و بيش در متون ديگر نيز به چشم مي‏خورد، به برجسته‌سازي نكاتي كه تاكنون كمتر مورد توجه قرار گرفته، پرداخته‏ و نشان داده است كه فرستاده همواره انتقال‏دهنده صِرف پيام‏ نبوده و از آنجايي كه بخش اعظمي از كاميابي فرستنده بستگي به گزينش شخصي شايسته داشته ‏است، در انتخاب فرستاده افزون بر ويژگي‏هايي نظير خصوصيات اخلاقي و همسويي روحيه وي با پيغامي كه حامل آن بوده، حتي به زيبايي ظاهري و تناسب اندام او نيز توجه مي‏شده است. ‏يافته‏هاي مقاله حاضر همچنين نشان مي‏دهد كه شان، ميزان و حدود اختيار فرستادگان يكسان نبوده‏ است. به فرستادگانِ كاردان در كنار وظايف معمول، اختيار تام تفويض مي‏شده است تا بنا به صلاح ديد خويش و اقتضاي شرايط، اجازه اتخاذ تصميماتِ از پيش تعيين نشده را داشته باشند. فرستادگان نيز بنا بر آداب رايج و تجربيات و شگردهاي شخصي، براي برآمدن مقصود، دقايقي را به كار مي‏بسته‏اند كه در جاي خويش شايان توجه است. بررسي تمامي مصاديق پذيرشِ فرستاده در شاهنامه فردوسي نشان مي‏دهد كه هر چند پذيرفتنِ فرستاده آدابي داشته ‏است، پذيرنده وي در تمامي موقعيت‏ها خود را ملزم به رعايت آداب و آيين‏هاي پذيرش نمي‏دانسته، بلكه پايبندي به آدابِ يادشده تابعي از متغيرهايي همچون دوستانه يا خصمانه بودن روابط طرفين، شان فرستنده، شان فرستاده، محتواي پيام و... بوده است و پذيرنده، متناسب با آنها شيوه‏هايي را براي مواجهه با فرستاده برمي‏گزيده است كه به تفصيل درباره آنها سخن خواهيم گفت.

“Ambassador” has a special status in the absolute concept of intermediacy in the Great Book of Hakim-e Tous, Shahnameh of Firdausi. The article reviewed the matter of ambassadorship in allover Shahname and attempted to determine ambiguous and clear viewpoints using a descriptive-analytic method. It explored ambiguous stands i.e. hidden angles and neglected aspects of serious issue of ambassadorship and found new findings about the triple pillars (Sender, Ambassador, Receiver). The article highlighted less studied points regarding clear viewpoints of ambassadorship and showed that the ambassador is not always just a messenger; and since the great part of sender success depends on the selection of a competent ambassador, there were great emphasis on the moralities, and the sympathy of ambassador with the message itself and even his seeming beauty and organs’ symmetry. The findings showed that the status, position and authority limitations of ambassadors were not the same. In addition to routine duties, expert ambassadors had been delegated to make non-determined decision upon their own discretion and condition appropriateness. Ambassadors also applied punctilios based on common customs and personal skills to satisfy the needs of sender which are worth exploring. Reviewing all instances of ambassadors’ acceptance in Shahnameh of Firdausi showed that though there were some special habitudes for accepting the ambassador, the receiver were not forced to follow all habitudes and acceptance orders in all situations, but following orders and habitudes depended on variables like their friendship or hostility relations, the status of sender, the status of ambassador, the message content and so on, and regarding abovementioned issues, the receiver would select some method to encounter with ambassadors, which we will deal with in detail.