بازخواني گفتارهاي شمس تبريزي از ديدگاه زبان‌شناسي و نقد مدرن

Revision of Shams-e Tabrizi Sayings from Linguistics and Modern Criticism Perspective

از شمس‌الدين محمد تبريزي، عارف بزرگ قرن هفتم، تنها گفتارهايي باقي مانده است كه شاگردان او به شكل اثر مكتوب «مقالات شمس تبريزي» درآورده اند. ليكن از آنجا كه شاگردان وي قداستي خاص براي سخنان شمس قايل بوده‌اند، در بيشتر موارد آنچه را كه او مي‌گفته عيناً مي‌نوشته‌اند و اين سبب شده تا زبان مقالات بسيار نزديك به زبان گفتار باشد. با بررسي متن مقالات و در واقع بررسي شيوه گفتار شمس، درمي‌يابيم كه وي با ساختارشكني نحوي و زباني و بهره‌گيري از امكانات فرازباني، اثري منحصر به فرد ارايه كرده است كه نوعي تفكر جهاني و انساني را مطرح مي‌كند و در حصار زمان و مكان نمي‌گنجد؛ تا آنجا كه به گفته خود او، مخاطب آن شايد سال‌ها پس از او، پا به عرصه حيات گذارد. تكنيك‌ها و شگردهايي كه شمس در گفتارهاي خود براي ارتباط با مخاطب و بازسازي تجربه‌هاي شهودي عارفانه خود به كار مي‌گيرد، امروزه مورد بحث منتقدان ادبي، زبان‌شناسان و محققان حوزه هرمنوتيك مدرن است. اين مقاله با بررسي متن مقالات و مقايسه نظريات مطرح شده توسط شمس به‌ويژه در باب لفظ و معنا و همچنين با تحليل ساختارشكني‌هاي نحوي و زباني نثر مقالات و تطبيق آنها با نظريات زبان‌شناسان معاصر، به تبيين اين موضوع خواهد پرداخت كه شمس، عارف و متفكري پيشرو در ادبيات عرفاني بوده است كه با نبوغ ادبي و بي‌مانند خويش، اثري فراتر از زمان و مكان پديد آورده است. اثري كه قابليت بازخواني در فضاي علوم ادبي جديد را دارد و بسياري از تيور‌ي‌هاي زبان‌شناسان را در برمي‌گيرد.

There is just one work left from Shams-e Al-Din- Muhammad-e Tabrizi, great mystic of 7th Century Hegira, which is collected and written by his students from his sayings and they called it “Maqalate (the Articles of) Shams-e Tabrizi”. Since his students granted his sayings a specific holiness, they exactly had written whatever he said in most cases and this caused the language of articles to be close to speech language. Reviewing text of articles and indeed reviewing the speech method of Shams, we may come to this conclusion that he had used syntactic and linguistic deconstruction and extra-linguistic facilities to create a unique work that expresses a global and human thought and is not limited within time and space; so that he himself says that its audiences may be born many years later. Shams’ techniques and methods to communicate with his audience and reconstruction of his intuitive mystic experiences are currently under hot discussions by literary critics, linguists and modern hermeneutic scholars. This article reviews the text of Maqalat and compares Shams’ comments, particularly on lexicon and meaning, and analyzed syntactic and linguistic deconstructions of Maqalat’s text and contrasts them with comments of contemporary linguists to explain this issue that Shams was an antecessor thinker and mystic in Mystical Literature who created a work beyond time and space with his literary and unique genius which can be readout in new environment of literary sciences and involves many linguistic theories.