طراحي پرسشنامه جهت بررسي سطح آگاهي بيماران ديابتي در زمينه روزه داري و عوامل تعيين كننده آن

DESIGNING A QUESTIONNAIRE TO EVALUATE DIABETIC PATIENTS’ KNOWLEDGE OF RAMADAN FASTING AND ITS DETERMINANT FACTORS

مقدمه: ارزيابی آگاهی بيماران ديابتی در ارتباط با شرايط روزه‌داری، تغييرات، عوارض احتمالی و راه‌های مواجهه با آنها اولين قدم در آموزشی كارا و موثر جهت خود‌مديريتی ديابت در ماه رمضان است. هدف اين مطالعه طراحی يك پرسشنامه كارا جهت سنجش آگاهی بيماران ديابتی در حيطه روزه‌داری و ارزيابی آگاهی بيماران ديابتی در زمينه روز‌ داری ماه رمضان و بررسی عوامل مرتبط با آن است. روش‌ها: پرسشنامه بررسی آگاهی بيماران ديابتی در 5 بخش: شرايط روزه‌داری، مصرف داروهای كنترل كننده قندخون، كنترل قندخون، فعاليت بدنی و تغذيه در ماه رمضان طراحی شد و روايی و پايايی (ضريب آلفای كرونباخ=79/0) آن تاييد شد. در مطالعه مقطعی، در ارديبهشت-مرداد سال 1391، آگاهی 200 بيمار ديابتی مراجعه كننده به كلينيك ديابت بررسی شد. ارتباط سطح آگاهی با سن، جنس، وزن، مدت ابتلا به ديابت، سطح تحصيلات، شركت در دوره‌های آموزش روزه‌داری و ديابت، قندخون ناشتا، هموگلوبين گليكوزيله و نوع ديابت آزمون شد. يافته‌ها: به‌طور ميانگين شركت كنندگان به 46% سوالات پاسخ صحيح دادند. بيشترين و كمترين امتياز به‌ترتيب مربوط به اطلاعات تغذيه‌ای (5/62%)، فعاليت فيزيكی (18%) و مصرف دارو (23%) بود. بين امتياز هر بخش و كل پرسشنامه و سطح تحصيلات بيماران رابطه مثبت معنی‌داری مشاهده شد. گروه آموزش ديده در زمينه ديابت و ماه رمضان تفاوت معنی‌داری در پاسخ‌دهی به سوالات نسبت به گروه غيرآموزش ديده نشان داد. نتيجه‌گيری: اين مطالعه ميزان آگاهی پايين روزه‌داری در بيماران ديابتی را نشان داد. اجرای برنامه‌های آموزشی پيش از ماه رمضان می‌تواند سبب افزايش آگاهی و بهبود عملكرد بيماران در زمينه خود مراقبتی ديابتی در روزه‌داری و كاهش بروز عوارض نامطلوب گردد.

Background: Fasting in diabetic patients is accompanied by various changes in metabolism, lifestyle and medication. Evaluation of diabetic patients’ knowledge in the field of fasting conditions, the fasting-induced changes, complications, and ways to deal with them, is the first step towards efficient and effective diabetes self-management training in Ramadan fasting. The purpose of this study was to design a valid and reliable questionnaire on fasting knowledge of diabetic patients and evaluate the knowledge and determinant factors in diabetic patients. Methods: In this study a questionnaire on diabetic patient’s awareness was designed in 5 sections: 1- fasting conditions in patients with diabetes (fasting status of diabetic patients), 2- drug use, 3- controlling of blood glucose, 4- physical activity and 5- diabetic diet in Ramadan. Validity and reliability (Cronbachʹs alpha coefficient=0.79) of the questionnaire was confirmed. In a cross-sectional study, the fasting knowledge of 200 diabetic patients of Diabetes and Metabolic disorders clinic were examined, before Ramadan 2012. The association between the knowledge and patients’ age, sex, weight, diabetes duration, educational levels, Ramadan fasting group education, fasting blood sugar, HbA1c and type of diabetes were evaluated. Results: The mean of total correct answers were 46% with the highest scores in dietary information (62.5%) and lowest in physical activity (18%) and drug use (23%). Significant positive association was found between total and each part scores with patients’ educational level. Also group of participating in the Ramadan fasting education study and group of non- participating, showed significant difference in response to questions. Conclusion: Findings of this study revealed (indicated) poor fasting knowledge in diabetic patients. Educational programs before Ramadan can increase awareness and could improve self-management of diabetic patients during Ramadan fasting and decrease complications.