بازپژوهي قاعده تسبيب و نقد قوانين آن

Restudy of the Causation Principle and Critiquing the Rules Related to It

يكي از موجبات ضمان قهري، تسبيب است. تسبيب يعني فردي به طور غير مستقيم باعث آسيب رسيدن به ديگري شود. از آنجا كه مشخص كردن ضامن واقعي براي قضات و طرفين دعوي اهميت به سزايي دارد و از طرفي، تعريفي كه در قانون ذكر شده و ديگر تعاريف بيان‌شده، به دليل اشكالات و ابهاماتي كه دارند، نمي‌توانند از عهده اين مهم برآيند، بر آن شديم تا نقاط تاريك و اشكالات آن را با تجزيه و تحليل روايات اهل بيت ، رفع و با در نظر گرفتن تك‌تك روايات مربوطه و استفاده از نظريات فقيهان برجسته، ملاك‌ها و ضوابطي را درباره تشخيص ضامن واقعي در ضمان تسبيب به دست آوريم. از نتايج به دست‌آمده اين است كه عنوان «ضرر» به دليل گستردگي مفهومش، به جاي عنوان «تلف» يا «جنايت» به كار گرفته شود تا تمامي ضررهاي نفسي، مالي و حتي عِرضي را شامل شود. همچنين بي‌اختيار شدن شخص زيان‌ديده، مجاز بودن افعال مسبِّب و زيان‌ديده، ملاك‌هايي هستند كه بايد به آن‌ها در تشخيص ضامن به تسبيب توجه شود و دور يا نزديك بودن وي در سلسله علل ايجاد ضرر نبايد مد نظر قرار گيرد.

The causation is one of the reasons of the obligatory liability. Causation means a person make someone be hurt indirectly. Because it is important for judges and two sided of quarreling to be known the real liable and from the other side, the definition which is mentioned in the statue and the other determined definitions for having problems and ambiguities cannot clarify this matter we decided to shed light on the dark points and problems with analyzing and investigating in the lightening words of ahl al-Bayt (peace be upon them) and with considering all related traditions and using the prominent Islamic jurists to get standards and rules to recognize the real liable in the causation liability. The results show that the title of loss for its expanding concept applied for harm or penalty in order to be included all psych and property and also reputation losses. Also losing the will of the hurt (damaged) person, the allowable acts of causative agent and hurt person are criteria to be considered in recognition of liable to causation. At the end, the criteria of real liable in causation liability are accorded to every person or persons, he or they are liable and it should not be considered and he being far or close in the chain of reasons which creating loss. Key words: Damaging, Causation, Loss, Cause (Reason), Positive law, Causative agent.