نقش نيت در ارزش اخلاقي

The Role of Intention in Ethical Values

به‌رغم مساعدت فهم عرفي با تاثير نيت در ارزش اخلاقي و تاييد متون ديني، اين تاثير كمتر مورد تحليل دقيق قرار گرفته است. اين نوشتار با تحليل نيت، اين تاثير را در دو سطح بررسي كرده است. در سطح نخست، با محدود ساختن رفتار، به رفتار جوارحي و برابر نهادن نيت و رفتار، به اين نتيجه رسيده است كه نيت افزون بر آنكه در تحقق فعل اختياري نقش دارد، تعيين‌كننده مقدار ارزش رفتار اختياري بر حسب كمالي است كه متعلق نهايي نيت فاعل است، و دامنه آن را رفتار تعيين مي‌كند. در سطح دوم، با تعميم فعل اختياري به افعال جوانحي، به اين نتيجه رسيده است كه نيت به منزله نوعي فعل دروني و اختياري، كه افعال اختياري بيروني تجلّي آن به‌شمار مي‌آيند، تنها چيزي است كه اصالتاً ارزش غيري‌اخلاقي دارد. اين نوشتار، از مباني الهيات اسلامي و علم‌النفس فلسفي بهره برده و مدعاي خود را با روش عقلي اثبات كرده، و در پايان، از قرآن كريم و روايات اهل‌بيت: مويداتي براي نتايجِ به دست‌آمده آورده است.

Despite the clear understandings on intention in common law and its ethical value in religious texts, its effect has rarely been investigated. This article is intended to analyze the concept of intention and its effect at two levels. At the first level, behavior has been limited to physical type and then it has been equated with intention and the final conclusion is drawn that intention plays a role in the actualization of a voluntary act and can determine the value of the voluntary act according to the perfection level achieved by the doer and his intention and its scope is determined by the behavior. At the second level, the voluntary act has been generalized to the verbal one, so the conclusion drawn is that the intention, as an internal and voluntary act is the external manifestation of the physical acts, and is the only thing which basically has non-ethical value. By applying the Islamic theology and philosophy, this article has proved its claim through logical approaches and in the end; some verses of Qurʹan and narrations of Ahl al-Bayt (peace be upon them) have been quoted to support the conclusion.