روش تربيتي عادت با تاكيد بر ديدگاه امام علي (ع)

هدف اين مطالعه، بازشناسي مفهوم عادت (عادت كردن به كاري يا روشي) و كاربرد آن به عنوان يك روش تربيتي در حوزه تعليم و تربيت اسلامي با محوريت ديدگاه حضرت امام علي (ع) است. در اين مقاله سعي شده است تا مفهوم عادت به عنوان يك روش تربيتي معرفي شود. ديدگاه‌هاي موافق و مخالف با اين شيوه تربيتي با تاكيد بيشتر به ديدگاه حضرت علي (ع)، به عنوان نظريه غالب مطرح گرديده است. روش اين مطالعه كتابخانه‌اي و تحليل اسناد و متون با استفاده از منابع ثبتي دست دوم از جمله كتاب‌ها و مقالات چاپ شده بوده است. برخي يافته‌هاي اين مطالعه عبارت است از: بر اساس سير تاريخي و با تحليل متون موجود، عادت از ديدگاه متفكراني چون «افلاطون»،‌ «ارسطو»، حضرت «امام علي» (ع)، «امام محمد غزالي»، «فارابي»، «سعدي»، شيخ الرييس «بوعلي سينا»، مطرح گرديده و حتي به عنوان يك روش تربيتي تبيين شده است. برخي موافق كاربست عادت به عنوان روش تربيتي و برخي مخالف آن اظهار نظر كرده‌اند. در اين بين ديدگاه امام علي (ع)، ديدگاه ممتازي است. ايشان به موضوع عادت هم سلبي و هم ثبوتي توجه كرده‌اند. امام علي (ع) مقياس بهره‌مندي از عادت را نتيجه امور قرار داده‌اند. در ديدگاه ايشان، اگر نتيجه يك فعلي با موازين ديني در تضاد باشد، عادت در اين رفتار مذموم است و چنانچه رفتاري در راستاي موازين ديني قرار گيرد، عادت چه بسا بسيار حسن تلقي مي‌گردد. از ديدگاه امام علي(ع)، اولاً «عادات» جزيي از طبيعت آدمي است، «العاده طبع الثان» طبيعت ثانويه انسان است و ثانياً، «تخير لنفسك من كل خلقٍ باحسنه فان الخير العاده»؛ «عادات» پسنديده، معرف بخشي از طبيعت و هويت انسان است و اگر آدمي بخواهد به نيكويي شناخته شود، مي‌بايست «عادات» نيكو نيز داشته باشد.