اثر موقعيت شيب و تغيير كاربري اراضي بر خصوصيات كاني‌شناسي بخش رس خاك و خصوصيات ميكرومورفولوژي خاك در منطقه لردگان استان چهارمحال و بختياري

The effect of land use change on mineralogy and micro-morphological properties of clay soil on Lordegan County-in Chaharmahal and Bakhtiari Province

كاني‌هاي رسي با خصوصيات ويژه خود جزو فعال خاك به‌شمار مي‌روند و بدون شناخت آن‌ها، اظهار نظر درباره مسايل تغذيه گياه، فرسايش و حفاظت خاك، فرآيندهاي تشكيل خاك و حتي خصوصيات مهندسي و مكانيكي خاك صحيح نخواهد بود. علاوه بر مطالعه خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك كه موجب شناخت خاك مي‌شود، علم ميكرومورفولوژي نيز به شناخت بهتر خاك كمك مي‌كند. به‌منظور بررسي نوع و خاستگاه كاني‌هاي رسي، خاكرخ‌هايي در اراضي تپه ماهوري لردگان و در دو كاربري ديم و جنگل و در موقعيت‌هاي مختلف شيب حفر و تشريح شد و از افق‌هاي سطحي و زير سطحي همه خاكرخ‌ها نمونه‌هايي براي تعيين CEC، بافت خاك، كربن آلي، درصد آهك خاك و بررسي كاني‌هاي رسي به روش پراش پرتو ايكس تهيه شد. به‌منظور انجام آزمايش‌هاي ميكرومورفولوژي، كلوخه‌هايي از خاك برخي افق‌ها و به‌صورت دست‌خورده برداشت شد. نتايج نشان داد كه كاني‌هاي غالب بخش رس خاك در اين خاك‌ها ايلايت، اسمكتايت، كلرايت و كاني‌هاي مختلط كلرايت- اسمكتايت مي‌باشند و منشا تمام كاني‌ها در هر دو كاربري و در موقعيت‌هاي مختلف شيب موروثي بود. حضور اين كاني‌ها در قسمت‌هاي پايين شيب داراي بيش‌ترين مقدار و شدت پيك‌ها در كاربري ديم بيش‌تر از كاربري جنگل بود. بررسي مقاطع نازك نيز نشان داد كه از نظر نوع حفرات و نسبت تفاوتي بين افق‌ها و در دو كاربري وجود ندارد. حفرات صفحه‌اي، واگ و حفرات به هم مرتبط بيش‌ترين حفرات اين خاكرخ‌ها را تشكيل داده بودند. بي‌فابريك مشاهده شده در تمامي افق‌ها از نوع كريستاليتيك بود. ريز ساختمان در تمامي خاكرخ‌ها به‌جز شيب پشتي كاربري ديم از نوع مكعبي بدون زاويه بود. همچنين در تمامي افق‌ها به‌جز افق مربوط به شانه شيب و شيب پشتي كاربري ديم پوشش رسي و آهكي مشاهده شد.

Clearly, clay minerals with their particular characteristics are considered as soil active part. Without recognizing soil clay mineral, recommendation on plant nutrition, soil conservation. Soil mechanical properties would not be accurate. In addition to soil physical and chemical studies which lead to recognition of soils, soil micromorphology caused to better judge me soil condition. This study was conducted to investigate the type and origin of clay minerals via several profiles in Lordegan hilly lands. The profiles were located in two kinds of land uses including forest and dry farm at different slope positions as sampling sites. The soil samples were collected from two depths of soil horizons to determine CEC, soil texture, OC%, calcium carbonate equivalent, X-ray diffraction and micro-morphological study via undistributed soil sampling. The results illustrated that the dominating clay minerals are illite, smectite, chlorite and chlorite-smectite as mixed minerals. According to the result, the origin of minerals in both land uses and different slope positions is inheritance from parent material. These minerals are mostly apparent in lower positions of the slope. Thin sections investigation of some horizons in the both land use in different slope positions showed that there was no difference regarding the kind of soil voids and C/F ratio between two sampling sites (including land use and slope positions). Complex packing voids, vugh and planar voids were the most dominant voids of these profiles. The observed b-fabric in all horizons was crystallitic and soil structure in back slop was subangular blocky. In all horizons of rainfed land use except for shoulder and back slop, clay films and calcite coatings were observed.