تاثير تيمارهاي آلي و معدني بر غلظت فلزات سنگين در يك خاك آلوده و اندام هوايي تربچه

Effect of mineral and organic treatments on heavy metal concentrations in a polluted soil and radish shoots

اين پژوهش بر روي خاك‌هاي آلوده مجاور كارخانه سرب و روي در استان زنجان، انجام گرفت و طي آن اثر دو نوع ماده آلي و سه نوع ماده معدني در تثبيت آلودگي‌ در قالب طرح آزمايشي كاملاً تصادفي مورد بررسي قرار گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل باگاس‌ نيشكر و سبوس ‌برنج در 3 سطح 5/12، 25 و 50 گرم در كيلوگرم خاك، زيوليت در 3 سطح 50، 100 و 150 گرم در كيلوگرم خاك، خاك فسفات توليدي معدن آسفوردي يزد محتوي 38 درصد فسفر كل در 3 سطح 10، 30 و 50 گرم در كيلوگرم خاك، سوپرفسفات‌تريپل در 3 سطح 75، 150 و 300 ميلي‌گرم در كيلوگرم خاك و به همراه تيمار شاهد بودند. دوره انكوباسيون به‌مدت 3 ماه با دماي 25-18 درجه سانتي‎گراد و رطوبت ظرفيت مزرعه (FC) انجام گرفت. بعد از دوره انكوباسيون غلظت فلزات سنگين در خاك اندازه‌گيري و گياه تربچه كشت گرديد. بعد از برداشت اندام هوايي غلظت سرب، روي، آهن و منگنز در اندام هوايي تربچه اندازه‌گيري شد. نتايج تجزيه واريانس داده‌ها (ANOVA) نشان داد كه اثر تيمارها بر كاهش غلظت آهن، منگنز و سرب قابل استخراج با اسيد نيتريك به‌عنوان يك عصاره‎گير (تابعي از مقدار كل فلز) در خاك و اندام هوايي تربچه معني‌دار بود (01/0P < ). موثرترين تيمار در كاهش غلظت آهن خاك سطح دوم تيمار سبوس برنج و در كاهش غلظت منگنز و سرب خاك سطح سوم تيمار زيوليت بود. كم‌ترين غلظت آهن اندام هوايي تربچه در سطح سوم تيمار باگاس نيشكر (7/460 ميلي‌گرم بر كيلوگرم)، منگنز در سطح سوم تيمار زيوليت (370 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) و سرب در تيمار سطح سوم سبوس برنج (43/14 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) مشاهده شد. با توجه به تاثير تيمارهاي آلي و زيوليت بر تثبيت فلزات سنگين در خاك و كاهش جذب آن‌ها توسط گياه، مي‌توان از اين تيمارها در اصلاح خاك‌هاي آلوده به سرب استفاده كرد.

This research was conducted on polluted soil near the lead and zinc factory in Zanjan province through which the effects of two organic and three mineral sources were examined on heavy metals fixation in randomized experiment design. Experimental treatments includes bagasse and rice husk in three levels: 12.5, 25 and 50 g per kg of soil, zeolite in three levels: 50, 100 and 150 g per kg of soil, phosphate rock mine of asfordi in three rates: 10, 30 and 50 g per kg of soil, triple superphosphate in three ratios: 75, 150 and 300 g per kg of soil accompanied with control treatment. The incubation period was performed at 18-25 ?C and in field capacity moisture. After the incubation period the heavy metals concentration in soil were measured and the radish was planted. After harvesting the shoot the concentration of lead, zinc, iron and manganese in the shoot of radish were measured. The results of data Analysis of Variance (ANOVA) showed that treatments had significant effect on reduction of iron, manganese and lead concentration in soil (extractable by nitric acid) and radish shoot (P < 0.01). The most effective treatment on reduction of soil iron concentration was in the second level of rice husk. The reduction in manganese and lead concentration was observed in the third level of zeolite. The lowest concentration in radish shoot was observed in third level of bagasse treatment (460.7 mg/kg), manganese in third level of zeolite treatment (370 mg/kg) and lead (14.43 mg kg-1) in third level of rice husk. According to the organic and zeolite treatment on heavy metal fixation in soil and reduction of plant uptake this treatment can be used to amend the lead polluted soil.