اثر اسيدهاي آلي با وزن مولكولي پايين در آزادسازي فسفر از سنگ فسفات

Effects of low-molecular-weight organic acids on phosphorus release from phosphate rocks

به‌منظور بررسي تاثير اسيدهاي آلي با وزن مولكولي پايين بر حل‌پذيري سنگ فسفات براي استفاده مستقيم در فعاليت‌هاي كشاورزي، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح كاملاً تصادفي با فاكتور نوع اسيد آلي شامل استيك، سالسيليك، ماليك، سيتريك و اگزاليك و پنج غلظت اسيد (5/0، 1، 2، 5 و 10 ميلي‌مولار) و تيمار شاهد (بدون اسيد) بر روي دو نوع سنگ فسفات (آذرين يزد و رسوبي ياسوج) در 3 تكرار انجام گرديد. نتايج نشان داد كاربرد اسيدهاي آلي با وزن مولكولي پايين باعث آزادسازي مقادير زيادي فسفر از هر دو نوع سنگ فسفات شد. در بين اسيدهاي آلي، اسيد سيتريك و اگزاليك موثرتر از بقيه بودند. در نوع آذرين يزد اسيد سيتريك ميزان فسفر محلول را به‌طور ميانگين از 21 به 487 ميكروگرم بر ليتر افزايش داد و در نوع رسوبي ياسوج در حضور اسيد اگزاليك، ميزان فسفر محلول از 36 به 400 ميكروگرم بر ليتر افزايش يافت. با افزايش غلظت اسيدهاي آلي ميزان فسفر محلول به‌طور معني‌داري (01/0P < ) در هر دو سنگ فسفات افزايش يافت و به‌طور ميانگين از 21 به 888 ميكروگرم بر ليتر در نوع آذرين يزد و از 36 به 546 ميكروگرم بر ليتر در نوع رسوبي ياسوج رسيد. ميزان فسفر محلول 200 ميكروگرم بر ليتر (حد بحراني فسفر براي رشد گياهان) براي نوع آذرين و رسوبي به‌ترتيب در محدوده غلظت 5/0 و 5 ميلي‌مولار اسيدها به‌دست آمد. در نتيجه مي‌توان گفت ميزان آزادسازي فسفر علاوه بر نوع و غلظت اسيدهاي آلي به تركيبات تشكيل‌دهنده سنگ فسفات نيز بستگي دارد.

In order to study the effect of low-molecular-weight organic acids (LMO) on phosphate rocks solubility for direct use in agricultural activities, a factorial experiment was conducted at completely randomized design in three replication. LMO acids were acetic, salicylic, malic, oxalic and citric at five concentration levels (0.5, 1, 2, 5 and 10 mM) and a control (no acid), on two phosphate rocks (RP) including igneous of Yazd (RPi) and sedimentary of Yasooj (RPs). Results showed that use of low-molecular-weight organic acids caused to release large amounts of phosphorus from both phosphate rocks. Among organic acids, citric and oxalic were more effective than others. Citric acid increased soluble P from 21 to 487 µg/L in RPi and oxalic acid increased soluble P from 36 to 400 µg/L in RPs. With increasing concentration of organic acids from 0 to 10 mM, soluble P increased significantly in both phosphate rock. Soluble P increased from 21 to 888 µg/L in RPi and from 36 to 546 µg/L RPs. The sufficiency level of soluble P for most plants (200 µg/L) was found in the 0.5 and 5 mM of LMO acids for RPi and RPs, respectively. It is concluded that the release of phosphate from RP was affected by types and concentrations of organic acids and composition of RP.