نقش اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي در انقلاب‌هاي خاورميانه و شمال افريقا؛ نظريه و عمل

Analyzing the Role of Internet and Social Networks in Middle East and North African Revolutions: Theory and Practice

از اواخر سال 2010 تا به حال، كشورهاي عرب مسلمان خاورميانه و شمال افريقا دست‌خوش ناآرامي‌هاي سياسي و اجتماعي بوده است؛ انقلاب‌هايي در برخي از اين كشورها رخ داده و در كشورهايي مثل تونس، مصر، ليبي و يمن به پيروزي رسيده است. همچنين ناآرامي‌هايي كه هنوز ممكن است به انقلاب منجر شود در بحرين و سوريه در جريان است. انقلاب‌هاي اخير، موج جديد آزادي‌خواهي و مردم‌سالاري را در خاورميانه و شمال افريقا رقم زد؛ منطقه‌اي كه پايگاه مقاوم اقتدارگرايي در جهان محسوب مي‌شود، اكنون تحولات سريع سياسي را در مسير مردم‌سالاري تجربه مي‌كند. در ايران عمدتاً از اين تحولات تحت عنوان «بهار اسلامي» يا «بيداري اسلامي» و در غرب عمدتاً تحت عنوان «بهار عربي» ياد مي‌شود. با توجه به اينكه انقلاب‌هاي مذكور، اولين انقلاب‌هايي هستند كه پس از اينترنت و انقلاب در رسانه‌هاي اجتماعي در يكي دو دهه اخير رخ مي‌دهند، بررسي تاثير اين تكنولوژي‌ها در انقلاب‌هاي اخير شايد يكي از مهم‌ترين موضوعات جالب‌توجه در خصوص اين تحولات و ناآرامي‌ها باشد. مقاله حاضر بر اساس يك رويكرد توصيفي-تحليلي به نقش اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي نظير فيس‌بوك، تويتر و يوتيوب در بهار عربي مي‌پردازد. نويسنده معتقد است كه اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي يكي از نمودهاي بارز انقلاب‌هاي اخير خاورميانه است. البته به لحاظ تاثيرگذاري، اين عامل هيچ‌گاه از عوامل اصلي و زيربنايي نبوده است، بلكه از عوامل فرعي و كاتاليزور موثر در انقلاب‌هاي خاورميانه و شمال افريقاست.

From the end of the year 2010 till now, Arab and Muslim countries of the Middle East and North Africa were subjected to sociopolitical unrests; some revolutions happened in some countries and in some countries such as Tunisia, Egypt, Libya and Yemen had victories. Also unrests are undergone in Bahrain and Syria that may lead to revolution. Recent revolutions were the new wave of democratization in the Middle East and North Africa. These unrests are titled “Arab Spring” in the west and “Islamic Spring” and “Islamic Awakening” in Iran. Mentioned revolutions are the first ones that happened after the advent of Internet and revolution in social media, so one of the important subjects about the developments and unrests in the region. This article explains the role of Internet and social networks such as Face book, Twitter and You Tube in the Middle East and North African Revolutions. Author believes that Internet and social networks are one of the major aspects of the recent revolutions in MENA. This factor is not as a major and structural factor, but as a minor and catalyst factor in the events. Meanwhile the effectiveness of them differs from one country to another.