نوشته‌هاي خواجه‌نصيرالدين طوسي در اخلاق؛ تحليل انتقادي – تطبيقي جامع از آثار اخلاقي وي

A Comprehensive Critical-Comparative Analysis of Tusi’s Works on Ethics

بررسي انتقادي نوشته هاي خواجه نصيرالدين طوسي در اخلاق هدف جستار حاضر است. پژوهش از اضلاع نظريه اخلاقي طوسي، مسبوق به آگاهي جامع از آثار وي ميباشد، ازاينرو، پيش از هر نوع پژوهشي از اخلاق-نگاري او، تحليل نقادانه از نوشته هاي خواجه و ترابط آنها با يكدگر ضرورت دارد؛ شناسايي سهم اخلاق پژوهي در آثار خواجه و آثار مرتبط وي با اخلاق در اين راستاست. گزارش تفصيلي از همه آثار خواجه طوسي در زمينه هاي مختلف، شايسته اين جستار نيست؛ با اين بيان تنها به كتب، رسايل و مقالات طوسي در اخلاق‌نگاري اعم از «تك نگاري مستقل در اخلاق» و «مباحث پراكنده اخلاقي در ساير آثار» بسنده ميكنيم. همچنين بسبب اهميت اخلاق نگاريهاي مدون و مستقل خواجه، به بيان سال نگارش، انگيزه تاليف، جهت-گيري اثر، روش، ساختار، منابع طوسي در آن اثر خاص، وضعيت نشر اثر، جايگاه اثر در تاريخ اخلاق نگاري، ارجاعات، مكتب اخلاقي و فهرست اجمالي با رهيافت تحليلي ـ تطبيقي از مسايل ميپردازيم. بررسي نسبت و پيوستگي آثار اخلاقي خواجه طوسي بويژه سه اثر مهم اخلاق محتشمي، اخلاق ناصري و اوصاف الاشراف از ديگر مباحث اين جستار است.

This paper presents a critical-comparative analysis of Tusi’s writings on ethics. Research on various dimensions of his ethical theory requires a comprehensive knowledge of his works. Therefore, prior to any study of his works on ethics, it is necessary to critically analyze them and compare them with each other. Moreover, it is also a must to identify Tusi’s contribution to research on ethics among his written works. It is not possible to provide an extensive report of all of his works in various fields in this paper; therefore, the writer has contented herself with referring to those books, treatises, and articles that he exclusively wrote on ethics including some scattered discussions of this field. Moreover, because of the importance of Tusi’s independent works on ethics, the writer has also referred to the date of each work, the purpose behind writing it, the approach of the work, the structure, method, and references used in writing it, its publication status, its place in the history of ethical works, its bibliography, the ethical school it represents, and its Table of Contents following an analytic-critical approach. This paper also examines the relationship between Tusi’s ethical writings, particularly his three important works including Akhlaq-e Muhtashami, Akhlaq-e Nasiri, and Awsaf al-ashraf.