ارزيابي انتقادي خوانش هگل از بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس

A Critical Evaluation of Hegel’s Reading of the Origin of Heraclitus’ Doctrines

فلسفه‌ آلماني در آغاز دوران نو، نگاه خود را بيش از تمام ديگر سنتهاي فلسفي، بسمت يونانيان گرداند و نخستين بنيادها و جانمايه‌هاي خود را از فلسفه‌ يوناني به وام گرفت؛ اين سنت يوناني‌گرايي در فلسفه‌ آلماني، از سويي ژرفاي تازه‌‌يي به اين آموزه‌ها بخشيد و از سوي ديگر، به پاره‌يي بدفهميها درباره‌ فلسفه‌ يونان انجاميد. نوشتار حاضر، ميكوشد يكي از پرآوازه‌ترين اينگونه بدفهميها را صورتبندي نمايد. اين بدفهمي، به بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس بازميگردد؛ فيلسوفان كهني همچون افلاطون و ارسطو كه كتاب هراكليتوس را در دست داشتند، آموزه‌ جنبش را بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس ميدانستند. اين در حالي بود كه هگل، در اوج فلسفه‌ نوين آلماني، كوشيد فلسفه‌ خود را با آموزه‌هاي هراكليتوس هماهنگ سازد، اما از آنجا كه اين كار شدني نبود، آموزه‌هاي هراكليتوس را با مباني فلسفه‌ خويش همساز نمود. براي نمونه، وي بنياد فلسفه‌ هراكليتوس را، نه آموزه‌ «جنبش»، بلكه آموزه‌ «يگانگي هميستاران [= اضداد]» پنداشت. اين خوانش هگل، بزودي از سوي برخي پژوهشگران فلسفه‌ يونان پذيرفته شد و نوشتار حاضر ميكوشد نشان دهد كه بازگشتن به خوانش كهن از بنياد فلسفه‌ هراكليتوس، بسيار شايسته‌تر از پذيرفتن خوانش هگلي از چيستي اين بنياد است.

At the beginning of the modern period, German philosophy turned its eyes, more than to any other philosophical traditions, to Greek philosophy and borrowed its most fundamental principles from this school. This Hellenistic tradition in German philosophy, on the one hand, granted a new depth to these teachings and, on the other hand, resulted in some misunderstandings about Greek philosophy. This paper is intended to formulate one of the most well-known of such misunderstandings. This misunderstanding is rooted in the bases of Heraclitus’ teachings. Some ancient philosophers, such as Plato and Aristotle, who studied Heraclitus’ book, believed that the doctrine of motion was the basis of all his other doctrines. This was the case while Hegel, at a time when German modern philosophy was at its height of development, tried to bring his philosophy into harmony with Heraclitus’ doctrines. However, since it was impossible, he brought Heraclitus’ doctrines into harmony with the fundamental principles of his own philosophy. For example, he considered the basis of this early philosopher’s philosophy to be, not the doctrine of motion, but the identity of opposites. This reading of Hegel was soon accepted by some of researchers of Greek philosophy. In this paper, the writer has tried to demonstrate that a return to an ancient reading of the basis of Heraclitus’ philosophy is much more justified than accepting a Hegelian reading of the nature of its fundamental principles.