مباني نظري سيره سياسي ـ حكومتي پيامبر اعظم(ص) با نگاه به انديشه قرآني علامه طباطبايي

The theoretical foundations of the Prophet’s political and governmental behavior: An overview of Allameh Tabataba’ee’s Qur’anic thoughts

براي تحليل سيره سياسي ـ حكومتي پيامبر اعظم 9 نخست هدف ارسال رسل بررسي شده است. در انديشه قرآني علامه طباطبايي، اين بحث از انسان‌شناسي آغاز و به معرفت‌شناسي و فلسفه اجتماعي ـ سياسي و سپس فلسفه وحي و نبوت مي‌انجامد. ويژگي‌هاي انسان و علوم و ادراكات او به گونه‌اي است كه به شناخت حقايق هستي و بهره‌گيري از ديگر موجودات در طي طريق و حركت استكمالي منجر مي‌شود، از جمله به زندگي اجتماعي منزلي و مدني و استخدام و بهره‌گيري از ديگر انسان‌ها و اجتماع انساني. از آنجا كه پايه زندگي اجتماعي ـ سياسي انسان، استخدام و رفع نيازهاي وجودي خود بود تا در هر جا و هر زمان كه امكان فراهم مي‌آورد استخدام و بهره‌گيري به صورت يك طرفه اعمال مي‌گرديد و اگر اين استخدام يك طرفه ادامه مي‌يافت بذر شرك و بت پرستي بود. خداي سبحان پيامبران را برانگيخت تا با تربيت انسان و ارايه قانون اجتماعي، زندگي اجتماعي انسان را سامان عادلانه بخشند. دين الهي و انساني، كه براي آزاد سازي انسان و فراهم آوردن بستر حركت استكمالي او آمده است، بايد ويژگي‌هايي داشته باشد؛ از جمله اختصاص ندادن دريافت معارف و حقايق ديني به عده اندكي از مردم. سيره پيامبر عظيم‌الشان اسلام نيز چنين بود كه دين را بر عام و خاص عرضه كرد. سيره سياسي ـ حكومتي پيامبر سيره امامت بود نه پادشاهي و اظهار حقايق اسلام از سوي او به صورت دعوت به كليات و مجملات؛ و در بيان احكام، تدريجي بودن را در پيش گرفت تا با مردم همراهي و ارفاق كند. ايشان در دعوت و ارشاد و اجرا نيز مراتب دعوت گفتاري و دعوت انكاري و جهاد را رعايت مي‌كرد.

To analyze the political and governmental behavior of the Prophet, first, I studied the goals behind sending prophets by Allah. According Allameh Tabataba’ee’s view of Quran, the subject originates from anthropology and leads to epistemology, socio-political philosophy, and the philosophy of revelation and prophethood. Human characteristics and his knowledge are such that lead to his understanding of world and his use of other creatures in his evolutionary upward movement. Since the cause of man’s social life was the satisfaction of his existential needs, he would make use of other things for his own benefit, something which would lead to idolatry and polytheism. Thus, Allah sent the prophets to organize man’s social life on the basis of justice. Such a religion, that aims at the emancipation of man and provision of the grounds for his evolution, should have a number of characteristics; for example, it should not devote religious knowledge to a specific class of people. The Prophet’s political behavior was based on Imamate, not kinghood. He revealed the realities behind Islam through inviting the people to generalities, expressed Islamic verdicts gradually, starting with verbal invitation, moving to denial-based invitation and Jihad.