تحليل همديد ـ ترموديناميك بارش‌هاي ابرسنگين شمال غرب ايران (استان آذربايجان شرقي)

Synoptic and Thermodynamic Analysis, the Heavy in North West of Iran (East Azarbaijan Province)

در اين مطالعه به منظور شناسايي الگوهاي همديد موجد بارش‌هاي ابرسنگين استان آذربايجان شرقي از رويكرد محيطي به گردشي بهره گرفته شد. بدين منظور نخست با استفاد از روش آماري حد نهاي تيپ يك با دوره بازگشت ده هزار ساله، شاخص بارش براي 9 ايستگاه سينوپتيكي و كليماتولوژي واقع در سطح استان تعيين و با در نظرگيري شرط فراگير بودن اين بارش‌ها، 25 روز تحت عنوان روزهاي همراه با بارش فراگير ابرسنگين براي استان آذربايجان شرقي مشخص شد. سپس با اعمال خوشه‌بندي ارتفاع ژيوپتانسيل تراز 1000 هكتوپاسكال روزهاي مذكور، سه الگوي چرخند بهاره، گردنه هم‌فشار و چرخند زمستانه تحت عنوان الگوهاي موجد اين بارش‌ها شناسايي گرديد. تحليل همديد اين الگوها نشان داد كه در تمامي آن‌ها، كم‌فشار قطبي و پرفشار جنب حار‌ه‌اي ضمن انحراف از موقعيت به‌هنجار و بلند مدت خود، زبانه‌هاي آن ها بر روي منطقه مديترانه ـ خاورميانه گسترش مي‌يابد. لذا، اين شرايط به وجود آمده در مراكز ذي‌ربط، باعث افزايش شيو مداري دما ـ فشار و برقراري گردش نصف‌النهاري و ايجاد سردچاله‌ها و سامانه‌ مانع، در منطقه مديترانه ـ خاورميانه و به تبع در منطقه مورد تحقيق شده بود. بنابراين استان آذربايجان شرقي به طور همزمان تحت تاثير سامانه‌هاي عرض‌هاي بالا و پايين قرار مي‌گيرد. تحليل ترموديناميك با استفاده از داده‌هاي ايستگاه راديو گمانه تبريز نشان داد كه شرايط ناپايداري بالقوه در هنگام رخداد بارش ابرسنگين بر نيمرخ قايم جو مستولي گشته بود. در واقع چون در اين دوره‌ها منطقه مورد مطالعه، تحت نفوذ سامانه‌هاي عرض‌هاي پايين و بالا قرار داشت و اين سامانه‌ها در ترازهاي مختلف ارتفاعي، از بُعد دمايي ـ رطوبتي اختلاف شاياني با هم دارند، يك اشكوب‌بندي دمايي ـ رطوبتي در جو شكل گرفته و سبب ايجاد ناپايداري بالقوه در نيمرخ قايم جو شده بود.

In this study to identify the synoptic patterns causing heavy rainfall in East Azarbaijan province used with Environment- circulation pattern. Thus, beginning with the use of statistical methods limit type with return periods of ten-thousand-year, precipitation index for the 9 synoptic stations and climatology located at the province was determined and finally 25 days was analyzed as dayʹs high Heavy. The clustering of the 1000 hPa geopotential height level these days, were identified three patterns of spring cyclone, deformation and winter cyclone as the creator of this precipitation patterns. Synoptic analysis of this patterns showed that the low pressure at polar latitudes move to down and troughs on the Mediterranean and the Middle East that it has spread. Next to the tropical high pressure and subsequent ridge are moved to higher latitudes. There are conditions in the planetary patterns, increased temperature and pressure gradient zonal and meridional circulation of establishing Cut-off low and blocking high system is in the region. Research area within the affected system has been up and down simultaneously. Thermodynamic analysis using data from the radio station of Tabriz probe showed that the potential instability in the event of heavy rain on the atmospheric vertical profile has prevailed. In fact, because the study area in this period of low and high latitudes is dominated systems and the systems at different height levels of temperature and humidity differences are great together, a stratification of temperature, moisture in the atmosphere will be created and established conditions of potential instability.