شناسايي اثرات برداشت شن و ماسه بر تغييرات دانه بندي رسوبات بستر رودخانه (مطالعه موردي: رودخانه زرين گل استان گلستان)

Identify the effects of sand mining on grain size of river bed sediments (Case Study: Zarringol River in Golestan Province)

رودخانه به‌صورت یك سیستم عمل می‌كند كه دخالت جامعه انسانی همچون برداشت شن و ماسه از بستر آن، تغییراتی را در این سیستم به‌دنبال دارد. پیشرفت تمدن بشری در امر احداث سازه نیاز بشر به شن و ماسه را افزایش داده ‌است به‌طوریكه برداشت بدون برنامه‌ریزی مصالح رودخانه‌ای، اثرات مخربی بر پیكره مورفولوژی و محیط‌زیست رودخانه خواهد داشت. هدف اصلی این تحقیق شناسایی اثرات برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه‌بندی رسوبات رودخانه زرین‌گل و شناسایی تغییرات مورفولوژیكی روی داده در بستر رودخانه در اثر این برداشت‌ها بوده است. رودخانه زرین‌گل در غرب شهر گرگان و بین علی‌آباد و زرین‌گل قرار دارد و یكی از سرشاخه‌های مهم گرگان‌رود محسوب می-گردد. به‌منظور انجام این تحقیق از داده‌ها و ابزار مختلفی چون نمونه‌های رسوب، نقشه، جی پی اس، دوربین، دستگاه غربال و نرم‌افزارهای Google Earth, Arc GIS, GRADISTAT, Excel استفاده شده است. به‌منظور دستیابی به هدف تحقیق طی بازدیدهای میدانی صورت گرفته اقدام به نمونه-برداری از رسوبات بستر رودخانه شد و نتایج حاصل از آنالیز نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به‌دست آمده نشان داد اندازه رسوبات بستر رودخانه در محل‌های برداشت نسبت به نمونه های بالادست و پایین‌دست تغییرات چشمگیری داشته است. میانگین قطر رسوبات در محل‌‌های برداشت نسبت به نمونه‌های بالادست و پایین‌دست كاهش یافته است این درحالی است كه درصد ذرات سیلت و رس و ذرات ماسه، در محل‌های برداشت افزایش قابل توجهی نسبت به بالادست و پایین‌دست داشته كه دلیل آن تعلیق مواد و رسوبات ریز در پی عملیات برداشت مصالح رودخانه‌ای می‌باشد. همچنین برداشت‌های صورت گرفته باعث تغییرات شدیدی در مورفولوژی آبراهه زرین‌گل شده است كه مهمترین آنها تعمیق بستر رودخانه به‌ویژه در بالادست محل‌های برداشت، ایجاد پادگانه در كناره‌های بستر و تشكیل گودال‌های وسیع در محل‌های برداشت می‌باشد.

River acts as a system too, so that by human interference like sandmining from itʹs bed result in some changes .As you know humanʹs development in structures trigger to enhancement in bedʹs sand and gravel. Unplanned sandmining has distractive effects on river bio environment morphology. The main purpose of this paper is identify the hydrogeomorphology changes resulting sand mining from Zarringol river bed. In order to perform this paper we have used some data and tools such as sediment samples, map, GPS, camera, shaker set and some software such as, google earth, Arc GIS ,GRADISTATE, Excel. To identify the effects of sandmining on sediment grain size, samples taken from river bed sediments and were analyzed and the results were evaluated. The result shows great sand and gravel removal from the Zarringol river bed that conducive to severe changes in morphology and natural environment of the river. Also the results showed that the size of the river bed sediments samples upstream and downstream locations has changed dramatically from size of sandmining location samples. The mean diameter of the sediments samples upstream and downstream locations than the sandmining location samples has fallen However, the percentage of silt and clay particles and sand particles, a significant increase in sandmining locations which is natural because of the documented consequences arising from the sansmining, is suspension material and fine sediments. sandmining causes severe morphological changes such as deepening of the river channel particularly at sandmining locations, creating terraces on the sides of the bed and forming pits.