تاثير غني سازي آرد با آهن بر كم خوني و فقر آهن: يك مرور نظام مند

Effectiveness of flour fortification with iron on anemia and iron deficiency: a systematic review

كم خوني يكي از مهم ترين بيماري هاي شايع در جهان است بطوريكه بين سال هاي 1993 تا 2005 حدود 2 ميليارد نفر (بيش از 30 درصد) در جهان مبتلا به كم خوني بوده اند. قابل ذكر است كه بيش از نيمي از كم خوني ها در دنيا به علت فقر آهن است. غني سازي مواد غذايي يكي از مهم ترين راهبردهاي ارتقاي وضعيت تغذيه اي در جوامع بوده و برنامه هاي غني سازي مواد غذايي با آهن سالهاي متمادي در كشورهاي مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. مداخلات غني سازي مواد غذايي مانند هر برنامه اي نيازمند ارزشيابي است تا بتوان تاثيرات مداخلات را مورد ارزيابي قرار داد لذا اين مطالعه با هدف بررسي اثربخشي مداخلات غني سازي آرد با آهن در جهان، طراحي و اجرا شد. مطالعه حاضر از نوع مرور نظام مند بوده كه در سال 93-1392 انجام شده است. در اين مطالعه، مقالات مجلات علمي به زبان فارسي و انگليسي از زمان ابتداي انتشار مقالات تا انتهاي سال 2013 (براي مقالات انگليسي) و انتهاي سال 1392 (براي مقالات فارسي) مورد بررسي قرار گرفتند. منابع مورد جستجو عبارت از CENTRAL, CDSR, DARE, PubMed, Clinicaltrials.gov, WHOLIS, SID, Google scholar (و همچنين فهرست منابع) بودند. معيارهاي ورود به مطالعه از نظر "جمعيت"، "نوع مطالعه"، "مداخله" و "پيامد" به ترتيب عبارت از "گروه هاي مختلف سني و جنسيتي جامعه"، "مطالعات مداخله اي"، "آرد غني سازي شده با آهن" و "شاخص هاي بيوشيمي خون شامل ميانگين هموگلوبين، ميانگين فريتين سرم، كمبود هموگلوبين (شيوع كم خوني)، كمبود فريتين (شيوع فقر آهن)، كمبود هموگلوبين و كمبود فريتين (شيوع كم خوني فقر آهن)" بودند. در مطالعه حاضر 44 مقاله (شامل 72 مداخله) انتخاب شده و نتايج آن ها مورد تحليل قرار گرفتند. غني سازي آرد با آهن در20 مورد (مداخله) نشان دهنده نتايج مثبت بوده و تاثير بر بهبودي شاخص هاي كم خوني و فقر آهن داشته و در 24 مورد (مداخله) داراي تاثير نسبي (بهبودي برخي از شاخص هاي وضعيت آهن) بوده است. مطالعه حاضر همچنين نشان داد كه غني سازي آرد با آهن در 28 مورد (مداخله) تاثيري بر بهبودي شاخص هاي كم خوني و يا فقر آهن نداشته است. با توجه به دستاوردهاي مطالعه حاضر كه نشان دهنده تناقض در اثربخشي مداخلات غني سازي آرد با آهن در كشورهاي مختلف بود، مقرر شد كه متعاقبا مطالعه تكميلي به هدف فراتحليل (Meta-analysis) نتايج اين مطالعات انجام شود تا با توجه به كيفيت مقالات مذكور بتوان اثربخشي مداخلات غني سازي آرد با آهن در جهان را به صورت كمي برآورد كرد.

Objective: Anemia is the most common health problem, which affects a considerable number of world populations. Iron deficiency is responsible for more than 50% of all cases of anemia. Food fortification is an important strategy for improving the nutritional situation of populations and has been implemented in few countries for many years. Flour has been offered as a suitable food vehicle for fortification with iron. Fortification of staple foods such as flour must be subjected to evaluation to demonstrate whether or not fortification has been effective. Methods: We performed a systematic review of the literature by searching the electronic databases of Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL), Cochrane Database of Systematic Reviews (CDSR), Database of Abstracts of Reviews of Effects (DARE), PubMed, Clinicaltrials.gov, WHOLIS, SID and Google scholar. We also screened reference lists manually. We searched literature published up to December 2013 for English language literatures and up to 1392 for Persian language literatures to identify studies describing the effectiveness of flour fortification with iron. The selection criteria were trials of flour fortification with iron that assessed effects on hemoglobin, serum ferritin and prevalence of anemia, iron deficiency and iron deficiency anemia. Results: In all 44 papers were included in this review. In general three types of studies were identified. (i): Data from 20 trials showed that flour fortification with iron resulted in a significant improvements in all iron status indicators. These trials were conducted in Uzbekistan, India, Brazil, China, Brazil, Kenya, Vietnam, Zambia, South Africa, Chile and Australia. (ii): Twenty-four trials categorized as moderately efficacious. The trial was considered to be “moderately efficacious” if some iron related parameters improved significantly. These trials were conducted in Iran, Azerbaijan, Kazakhstan, Mongolia, Tajikistan, Uzbekistan, Kenya, Kuwait, Bangladesh, Argentina, Venezuela, Sri Lanka, Morocco, Zambia, China and South Africa. (iii): There were no significant changes in iron related indicators in 28 trials. These trials were conducted in United States, Brazil, Bangladesh, China, Brazil, Thailand, Sri Lanka, South Africa, Kuwait, Argentina, Morocco, Ivory Coast and England. Conclusions: The findings were contradictory on the effectiveness of flour fortification with iron in different countries. A meta-analysis of the studies is recommended to identify the overall effect of flour fortification on anemia and iron deficiency.