چند رويكرد برخورد با مقادير گمشده‌ متغيرهاي كمي و بررسي اثر آنها بر نتايج حاصل از يك كارآزمايي‌ باليني

Different approaches to dealing with missing values in quantitative variables and survey of their effects on the results of a clinical trial

مقدمه و هدف: چالشي اساسي كه‌ مطالعات طولي را تحت تاثير قرارمي‌دهد، مسيله‌ گمشدگي در داده‌هاست. گمشدگي در داده‌ها ممكن است به ازدست‌رفتن بخشي از اطلاعات منجرشود كه اين امر، باعث كاهش دقت برآوردگرها و دست‌يافتن به نتايج اريب و نادرست مي‌‌شود لذا ضروري است تا ابتدا داده‌هاي حاصل از تحقيق‌هاي طولي از نظر ساختار گمشدگي ارزيابي‌شده، با درنظرگرفتن اين نكته، تحليلي مناسب با يا بدون جانهي روي داده‌ها انجام‌شود. هدف از اين پژوهش، شناسايي سازوكار گمشدگي موجود در داده‌هاي حاصل از كارآزمايي باليني مربوط به اثربخشي ديستركشن مفصلي به روش غيرجراحي در بهبود عملكرد بيماران مبتلا به استيوآرتريت شديد زانو و همچنين بررسي اثر استفاده از رويكردهاي مختلف مواجهه با گمشدگي، بر نتايج حاصل از تحليل اين داده‌هاست. مواد روش‌ها: به‌منظور به‌دست‌آوردن نتايج معتبر در تحليل داده‌هاي مرتبط با مطالعات كارآزمايي باليني طولي كه شامل مقادير گمشده هستند، رويكردهاي مختلف برخورد با اين‌گونه داده‌ها، ازجمله روش داده‌هاي كامل، روش داده‌هاي دردسترس، روش LOCF، روش مبتني‌بر مدل پيش‌بيني‌كننده و روش‌هاي جانهي چندگانه‌ ازقبيل روش نمره تمايل (propensity score) و روش تطابق ميانگين پيش‌بيني‌كننده (Predictive mean matching method) وجوددارند؛ اين روش‌ها در داده‌هاي حاصل از كارآزمايي باليني مربوط به اثربخشي ديستركشن مفصلي به روش غيرجراحي كه از دو روش فيزيوتراپي و فيزيوتراپي به‌علاوه ديستركشن مفصلي، در بهبود عملكرد بيماران مبتلا به استيوآرتريت شديد زانو در سه زمان ابتداي مداخله، انتهاي مداخله و يك ماه پس از آن حاصل‌شده‌است، مورد استفاده قرارگرفته، نتايج حاصل از آنها با يكديگر مقايسه‌شدند. از نرم‌افزار 9.1 SAS براي برازش مدل حاشيه‌اي (marginal model) و از نرم‌افزار 4 SOLAS براي جانهي داده‌ها استفاده‌شد. نتايج: با استفاده از رويكرد داده‌هاي كامل، داده‌هاي دردسترس و جانهي LOCF، اثر زمان معني‌دار شد. هر سه روش جانهي چندگانه، نتايجي يكسان داشتند. در هيچ‌يك از رويكردهاي مورد استفاده، اثر گروه درماني، معنادار نشد اگرچه تفاوت‌هايي فاحش در طول فواصل اطمينان و ضرايب مدل وجودداشت. نتيجه‌گيري: با توجه به ساختار گمشدگي داده‌ها و نتايج به‌دست‌آمده از مولفه‌هاي (پارامترهاي) خطاي معيار، ضرايب مدل و طول بازه اطمينان، استفاده از نتايج رويكردهاي جانهي چندگانه مناسب‌تر بوده، روش جانهي LOCF براي داده‌هاي طولي مداخله‌اي مناسب نيست.