مقايسه وظايف نهاد حسبه و مديريت شهري نوين در ايران

A comparison between the institution of Hasbeh and modern urban management in Iran

«نهاد حسبه» از اساسي‌ترين نهادهاي حكومتي?شهري پيش از دوران آغاز فعاليت‌هاي نوين شهرداري در ايران به‌شمار مي‌رفت. هرچند در آن دوره از تاريخ ايران، نظام اداره شهري مبتني بر محوريت حكومت‌هاي محلي نبوده، اما نظام عملكردي و نظارتي آن يكپارچه بوده است و تفرقي در اجرا و نظارت بر امور ديني?اخلاقي، اجتماعي?اقتصادي و قضايي?انتظامي وجود نداشته است؛ به سخن ديگر، وظايف اجرا و نظارت در اين عرصه‌ها به ‌عهده «نهاد حسبه» بوده است. مقايسه وظايف «نهاد حسبه» و مديريت شهري در ايران از آن جهت كه مي‌تواند عرصه‌هاي جديدي را فراروي مديريت شهري امروز قرار دهد، حايز اهميت است. اين بررسي مقايسه‌اي در پژوهش حاضر پس از تركيب نتايج تحقيقات پيشين در رابطه با وظايف نهاد حسبه از روش فراتركيب انجام شده است. مدل مفهومي حاصل از فرايند فراتركيب مذكور نشان مي‌دهد كه وظايف اصلي نهاد حسبه مشتمل بر نظارت بر امور ديني?اخلاقي، اجتماعي?اقتصادي و قضايي?انتظامي بوده است. با مقايسه وظايف نهاد حسبه و مديريت شهري مي‌توان بعدي با مضمون يا با نام «بعد فرهنگي» به حوزه‌هاي عملكردي مديريت شهري افزود كه وظيفه نظارت بر مسايل فرهنگي و اخلاقي جامعه شهري را به عهده داشته باشد.

The institution of Hesbeh had been recognized as one of the basic governmental – municipal institutions before the establishment of modern municipality activities in Iran. However, in that era of Iranʹs history the city administration system was not based on local governments. But its operation and supervision system was integrated and there was not any disagreement in the implementation and supervision on religious, moral, social, economic, judicial and security affairs. In the other words, implementation and monitoring tasks were assigned to Hesbeh institution. Comparing the responsibilities of Hesbeh institution and modern urban management in Iran is of great importance due to new areas that it can offer to todayʹs urban management. This comparative investigation uses multi-synthetic method derived from the combination of recent studies and researches on the responsibilities of Hesbeh institution. Conceptual model resulting from the above-mentioned multi-synthetic method indicates that essential responsibilities of Hesbeh are as follows: supervision on judicial-security affairs, monitoring religious-moral affairs, organizing social-economic affairs. Through this comparison a new aspect called "cultural aspect" can be added to the operational areas of urban management in which controlling and managing cultural and moral issues of society are considered as its new duty.