بازخواني و نقد روايات ايلغار مغول بر اساس روش مطابقت ابن خلدون

A review of the historical narrations about Mongol invasions based on Ibn Khaldun’sconsistency about the method

چكيده در مورد اينكه «تاتارها آمدند و كشتند و سوختند و بردند و رفتند» هيچ شكي نيست. اما قبول ميزان قتل و غارتي هم كه از سوي برخي از مورخان و محققان بيان شده ، چندان آسان نيست. در برخي از اين روايت ها از كشتار چند ميليوني مردم ايران به دست مغولان و نابودي كامل شهرهاي خراسان و ماورا النهر خبر داده اند و چنين نتيجه گرفته اند كه اين شهرها تا هزار سال ديگر، آن جمعيت و رونق سابق خود را به دست نمي آورند. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از منابع تاريخي قبل و بعد از حمله مغول و روش مطابقت ابن خلدون، درستي روايات مطرح شده درباره آمار و ارقام قتل و غارت مربوط به حمله مغول را مورد بررسي و ارزيابي قرار دهد. در اين چهارچوب، ميزان درستي روايات با واقعيت هاي طبيعي، اجتماعي و منابع ديگر سنجيده مي شود و آنچه با امور واقعي و عقل بشري مطابقت نداشته باشد، اخباري غيرواقعي، اغراق آميز و غير قابل قبول معرفي مي‌گردد. نتيجه اين تحقيق نشان مي دهد مغولان تنها در برخي از شهرهاي خراسان و ماورا النهر كه مقاومت كرده و قبول ايلي ننمودند، يا عضوي از خاندان چنگيز را به قتل رساندند، قتل و غارت شديدتري انجام دادند، البته نه در حدي كه برخي از مورخان ادعا كرده اند، اما در اغلب شهرها كه مردم تسليم شدند، قتل و غارت گسترده اي صورت نگرفت و شهرها همان وضعيت و سيستم قبلي خود را حفظ كردند. بنابراين، خراسان، ماورا النهر و ديگر مناطق ايران به كلي ويران نشد و ميزان قتل و غارت خيلي كمتر از آن بود كه برخي از مورخان و محققان از آن سخن گفته اند.

Abstract There is no doubt that “the Tatars came, killed, burned, destroyed and then went”; but the statistics about the killed and the rate of the plunders narrated by some historians and researchers are doubtful. In some, narrations, the killing of several million people and the complete destruction of the cities of Khorasan and Transoxiana have reported by the Mongols. More over these historians and researchers have anticipated that these cities never gain their former population again for thousands of years. Based on EbnKhaldun’s consistency method and by reviewing the historical sources of before and after the Mongol invasion, This article aims to examine and evaluate the accuracy of the narrations relating to the murdering and the plunders of the Mongol invasion. In this method, the consistency of the facts narrated by the historians with the natural, social and other parameters will be evaluated and what is unacceptable by the real issues and the human intellect will be introduced as false reports, exaggerated and unacceptable narrations. The results of this survey show that the Mongols massacredthe people and looted in a great measure only in some cities of Khorasan and Transoxiana which resisted and did not subordinate themselves or killed a member of a family of Genghis. More over, these crimes were not close to the extent that some historians have reported and argued. In most subordinated cities, the massacres and the pillages were not widespread and the cities maintained their previous system and state. Therefore, Khorasan, Transoxiana and other areas of Iran were not completely destroyed and the rate of the killed people and the plunders were much lower than the numbers mentioned by some historians and scholars.