نقش قرايت قرآن در ترجمه و تفاسير ايراني در قرن دهم هجري قمري

The Role of Different Readings of Qur’an in the Iranians’ Translations and Interpretations in the Tenth Century

«علم قرايت» را ميتوان يكي از مهمترين علوم قرآني دانست كه تاثيري مستقيم بر ترجمه و تفسير قرآن دارد. بررسي و ملاحظه ترجمهها و تفاسير قرآن در آياتي كه قرايات مختلف در كلمه يا كلماتي از آنها وجود دارد كه بر معناي آيات موثر است، نشانگر قرايت مورد پذيرش يا حداقل مرجَّح نزد مترجم يا مفسر قرآن مي‌باشد. در اين مقاله، ابتدا معرفي يك ترجمه (ترجمه‌اي ناشناخته و تصحيح شده از منطقه‌ خراسان بزرگ) و سه تفسير قرآن كريم (منهج الصادقين، زبده التفاسير و مواهب العليّه يا تفسير حسيني) از مترجمان و مفسران ايراني در قرن دهم هجري قمري مورد مطالعه قرار گرفته است. انتخاب قرن دهم از آن رو صورت پذيرفته كه شواهد مختلف نشان ميدهد در اين قرن، مراحل آغازين دوره رويآوري كاتبان، مترجمان و مفسران به يك قرايت از ميان قرايات مشهور صورت پذيرفته است. بررسي مقايسه‌اي قرايت قرآن در اين ترجمه و تفاسير نشان مي‌دهد هرچند پذيرش قرايت واحد در قرن دهم نزد عموم محققان و در تمام مناطق ايران به طور فراگير به چشم نمي‌خورد، ولي توجه به روايات منقول از عاصم بن ابي‌النَّجود كوفي بيشتر است. در اين ميان، تطابق كامل قرايت برخي از آثار با قرايت عاصم به روايت ابوبكر شعبه بن عيّاش در قرن دهم از قبيل «منهج الصادقين» و «تفسير حسيني» نتيجه‌ ياد شده را تقويت مي‌كند