غايت مندي تاريخ

The Purposefulness of History

«آينده تاريخ» يا «غايت‌مندي تاريخ» از مباحث ريشه‌دار در انديشه بشري است و از ديرباز تاملات و مطالعات زيادي را متوجه خود ساخته است، به طوري كه در دوره‌هاي اخير، دانشي را با عنوان «آينده پژوهي يا تاريخ آينده» وارد عرصه آموزش‌هاي دانشگاهي كرده است. گرچه بسياري از متفكران از منظر ديني به اين پديده مي‌نگرند؛ اما برخي از انديشه‌گران نيز از نظر‌گاه فلسفي بدان روي آورده و به زعم خويش كوشيده‌اند تا با شناخت «تاريخ به مثابه واقعيت» سمت و سوي حركت آن را دريافته و از طريق آن دريچه‌اي براي نگاه به «آينده» گشوده و دورنماي زيست بشري را پيش‌بيني كنند. در اين مقاله پس از تبيين رويكرد غايت گرايانه، به كوتاهي ديدگاه‌ها و نظريه‌هاي ناظر به «آينده تاريخ» اشاره شده است. البته همچنان از منظر علمي ابهام‌هاي موجود در اطراف موضوع بي‌پاسخ مي‌ماند كه آيا به راستي با فرض وجود واقعيتي به نام «تاريخ» كه با مطالعه گذشته حيات بشري، تنها ابعاد و جوانبي از آن دست يافتني است، مي‌توان به غايت‌داري «تاريخ» دست يافت و آينده را پيش‌بيني كرد؛ به تعبير ديگر، آيا آينده تاريخ براساس دانش‌هاي انساني و در راس آن، يافته‌هاي تاريخي، قابل شناسايي و درك است يا تصور چنين چيزي، زاده اوهام غير عالمانه آدميان به حساب مي‌آيد. در اين نوشتار به تبيين چيستي اين نظريه پرداخته مي‌شود.

"The future of history" or "The purposefulness of history" is deeply rooted in human thought attracting much study and scrutiny since ancient times. In recent decades a new discipline titled "future study or history of the future" has been added to the curriculum of academic establishments. Although many thinkers look at this phenomenon from a religious viewpoint, a number of other intellctuals have approached it from a philosophical point of view. Accoiding to their position, these intellectuals have tried to understand "history as reality", find out itʹs future direction, and thus open a window to "the future" and predict the panorama for the future human life. In this papers after dealing with the "purposefulness" approach, the short-sightedness of other views and theories on "the future of history" is brought to life. However, from a scientific point of view, the existing ambiguities about the issue remain unanswered as to whether with the assumption of the existence of a reality called "history" (through which only a limited number of dimensions and aspects of past human life can be brought to life) it is possible to prove the "purposefulness of history" and predict the future. In other words, the question is whether the future of history, based on duman knowledge and on top of all historical findings, can be recognized and understood or whether to imagine such a phenomenon is the result of unscientific hallucinations of human beings. This article deals with the various aspect, of this theory.