تاويل گرايي در انديشه مولوي و غزالي

Rumi’s and al-Ghazali’s Approach to Hermenutic

اين پژوهش به بررسي ديدگاه غزالي و مولوي در مورد تاويل مي پردازد؛ نخست معناي لغوي و اصطلاحي تاويل و موارد آن در قرآن‌كريم مورد بررسي قرار گرفته، سپس قوانين تاويل، شرايط موول و مساله تاويل مجاز و غيرمجاز و تفسير به راي به بحث گذاشته‌شده و نشان داده شده است كه غزالي ِبه‌رغم رساله هايي كه در رد باطنيه و اسماعيليه نوشته، در فهم متون متاثر از رويكرد تاويل‌گرايانه آن‌ها است. بخش سوم مقاله به ديدگاه تاويل‌گراي مولوي مي پردازد كه برمبناي آن تاويل در سه سطح تاويل آيات و احاديث، رمزها و نشانه ها و اصطلاحات عرفاني صورت گرفته است. بخش چهارم مقاله، درباره مقايسه ديدگاه هاي غزالي و مولوي درباره تاويل و قوانين آن، تاويل قرآني و كلامي، شرايط و دلايل تاويل، تاويل مجاز و غيرمجاز و قراين تاويل است كه انديشه تاويل‌گراي مولوي را در تاويل هاي صوفيانه غزالي تاحدودي متاثر از او نشان مي دهد.

This article seeks to study Rumi’s and al-Ghazali’s approaches to ta’wil (text interpretation). First, literal and figurative meanings of ta’wil are explained, and its manifestations in the Holy Quran are investigated. Then, its rules, characteristics of interpreter, legitimate and illegitimate interpretation, as well as tafsir (exegesis) are discussed. Moreover, al-Ghazali is shown to be under the influence of Batiniyah and Mu’tazilah when interpreting texts while he is known to be a formidable opponent of their beliefs. Then, Rumi’s approach to ta’wil is addressed and shown to cover ta’wil at three stages, including the Quranic verses and hadiths, signs, and mystical expressions. Finally, Rumi’s and al-Ghazali’s approaches are compared. The results indicate that Rumi’s approach to ta’wil is somehow similar to al-Ghazali’s.