بررسي تحمل به يخ‌زدگي گياه هميشه‌ بهار (Calendula officinalis) در مرحله رشد رويشي و زايشي

Study on Freezing Tolerance of Calendula (Calendula officinalis L.) in Vegetative and Reproductive Stages

همیشه بهار گیاهی نسبتاً متحمل به سرما می‌باشد، ولی در برخی سال‌ها به دلیل شدت سرمای زمستان خسارت شدیدی به گیاه وارد می‌شود. لذا این مطالعه با هدف ارزیابی اثر تنش یخ‌زدگی بر گیاه همیشه بهار به‌صورت فاكتوریل بر پایه طرح كاملاً تصادفی با سه تكرار در دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاكتورهای مورد بررسی دو تاریخ كاشت (تابستان و پاییز) و 12 دماهای یخ‌زدگی (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10-، 12-، 14-، 16-، 18-، 20-،22- درجه سانتی‌گراد) بودند. بذر گیاهان در تابستان (كشت اول) و پاییز (كشت دوم) در خزانه كشت شد و پس از رسیدن گیاهان به مرحله شش تا هشت برگی به گلدان‌های اصلی انتقال یافتند. پس از گذراندن دوره خوسرمایی در شرایط طبیعی، تنش یخ‌زدگی با استفاده از فریزر ترموگرادیان اعمال گردید. به‌منظور تعیین ثبات غشاء پلاسمایی درصد نشت الكترولیت‌ها از برگ گیاهان پس از یخ‌زدگی اندازه‌گیری شد و درصد بقاء بوته¬های همیشه بهار و رشد مجدد آن‌ها نیز سه هفته پس از قرار داشتن در شرایط بازیافت تعیین گردید. درصد نشت الكترولیت‌ها در برگ گیاهان كشت پاییزه به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از برگ گیاهان كاشت تابستان بود. بررسی درصد بقاء گیاهان در پایان دوره بازیافت نشان داد كه گیاهان كشت پاییز درصد بقاء بیش‌تری از گیاهان كاشت تابستانه داشتند، اما از نظر ارتفاع، تعداد ساقه فرعی و اجزای زایشی، وزن خشك كل، وزن خشك اجزاء رویشی و زایشی گیاهان كشت تابستان برتر از آن‌ها در كشت پاییز بودند. اگرچه گیاهان دو تاریخ كاشت از نظر دمای 50 درصد كشندگی بر اساس درصد نشت الكترولیت‌ها (LT50el) تفاوت معنی‌داری با یكدیگر نداشتند، اما از لحاظ دمای 50 درصد كشندگی بر اساس درصد بقاء (LT50su) و وزن خشك تفاوت معنی‌داری بین گیاهان كاشت تابستان و پاییز مشاهده گردید و LT50su و دمای كاهنده 50 درصد وزن خشك گیاه (RDMT50) به‌ترتیب در كاشت تابستان 6/18- و 3/11- درجه سانتی‌گراد و در كاشت پاییز 4/19- و 7/13- درجه سانتی‌گراد بود.

Calendula (Calendula officinalis) is relatively cold tolerant plant, but in some years plant seriously injured due to harsh winter. In order to evaluate freezing tolerance of calendula an experiment was carried out at college of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhadin a factorial-completely randomized design with three replications and plants of two sowing dates (summer and autumn) were exposed to12 temperatures (0, -2, -4, -6, -8, -10, -12, 14- ,16-, -18, -20 and -22oC). Seeds of calendula plants were sown in summer (summer plant) and autumn (autumn plant) in the bed and in six to eight-leaf stages were transplanted to the pots. After the cold acclimation in natural condition, freezing stress was applied with using a thermo gradient freezer. To employ stability of cytoplasmic membrane, percentage of electrolyte leakage (EL%) was measured after freezing. Also survival percentage (Su%) and regrowth of calendula plants determined after three weeks recovery. Leaves EL% in autumn plants was significantly more than summer plants and autumn plants have higher Su%, but plant height, number of lateral branches, numbers of reproductive traits, total dry matter, vegetative and reproductive dry matter in summer plants were more than autumn plants. However, there were no difference between calendula plants for LT50el in both autumn and summer plants, but there was significant difference between them for LT50su and total dry matter, and LT50su and reduced dry matter temperature50 (RDMT50)for summer plants were -18.6 oC and -11.3 oC and for autumn plants were -19.4 oC and -13.7 oC, respectively.