سرشت وحي: مقايسه آرا مرتضي مطهري و نصرحامد ابوزيد

The Nature of Revelation: A Comparison of the Ideas of Morteza Motahari and Nasr Hamid Abu Zayd

چكيده تبيين سرشت وحي يكي از مسيله هاي پر مناقشه در الهيات اديان ابراهيمي است. در الهيات اسلامي درباره اين موضوع ديدگاه هاي مختلفي ارايه شده است؛ براساس ديدگاه مشهور، وحي مجموعه اي از حقايق الهي است كه توسط پيامبر و در قالب عبارت هاي زباني براي انسان ها بيان شده است. در سال هاي اخير ديدگاه ديگري نيز درباره ي وحي مورد توجه قرار گرفته كه براساس آن وحي فاقد سرشت زباني است. در اين مقاله به مقايسه آرا مرتضي مطهري و نصرحامد ابوزيد كه هر كدام يكي از اين دو ديدگاه را نمايندگي مي كنند پرداخته شده است. به باور مطهري نزول وحي به اين معناست كه پيامبر در صعودي روحاني، حقايق الهي را دريافت كرده است، پس از آن اين حقايق در مراتب وجود پيامبر تنزّل يافته و در نهايت به صورت امري محسوس كه همان زبان عربي است ظاهر شده است. مطهري الفاظ قرآن را داراي منشا الهي مي داند و معتقد است وحي الهي امري فرا زماني و فرا تاريخي است. در مقابل ابوزيد وحي را فاقد سرشت زباني مي داند و معتقد است پيامبر صرفاً معاني را از فرشته وحي دريافت مي كرده، خود به آن صورت زباني مي بخشيده است. به باور او اگر چه كلام خداوند به پيامبر وحي شده است؛ اما آنكه كلام خدا را تعبير مي كند و به آن ساخت عربي مي دهد پيامبر است. علاوه بر اين ابوزيد وحي الهي را امري زماني و تاريخمند مي داند. در اين نوشتار شباهت ها و تفاوت هاي ديدگاه هاي مطهري و ابوزيد در مسايلي مانند ماهيت وحي، نقش پيامبر در فرايند دريافت و انتقال وحي و رابطه وحي با واقعيت و فرهنگ زمانه، مورد بررسي قرار گرفته و به ريشه هاي تفاوت تحليل اين دو متفكر از سرشت وحي اشاره شده است. كليد واژه ها: قرآن، وحي، پيامبر، تجربه ديني، ابوزيد، مطهري.