آسيب پذيري عناصر كالبدي سكونتگاه هاي روستايي در مناطق زلزله خيز

Physical Vulnerability of Rural Settlements in Areas Earthquake

ایران از نظر بحران­های زیست­محیطی، ده كشور اول دنیا محسوب می­شود. از آن­جایی­كه زلزله به­ عنوان یكی از مخاطرات زمین­ساخت، در كوتاه­ترین زمان بیش­ترین سطح تلفات انسانی و مالی را دارد، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. سكونتگاه­های روستایی ـ كه دارای بیش­ترین پراكنش جغرافیایی است. در مقایسه با مراكز شهری، همواره آسیب­پذیرترین فضاهای انسانی در برابر تهدیدات ناشی از این مخاطره طبیعی نیز بوده است. پژوهش حاضر با انتخاب یك محور جغرافیایی زلزله­خیز در شرق ایران (شهرستان­های قاینات و زیركوه) تلاش كرده تا میزان آسیب­پذیری روستاهای شهرستان را با توجه به استقرار در منطقه­ی خطر زلزله طبقه­بندی كرده، سپس در اولویت­بندی و اجرای فعالیت­های به­سازی و مقاوم­سازی مساكن روستایی، به سازمان­های ذیربط یاری رساند. این مقاله با رویكردی كاربردی و با روشی اكتشافی نوشته شده است. داده­های لازم، با مطالعات اسنادی تهیه شده است؛ به گونه­ای كه ابتدا نقشه 1:250.000 زمین­ساخت منطقه استخراج و پس از ورود به محیطِ GIS، با توجه به روند، طول و فاصله­ی گسل­ها تا نقاط روستایی، نقشه­ی پهنه­بندی از نظر میزان آسیب­پذیری منطقه از خطر زلزله در سه طبقه­ی «بسیار پرخطر»، «پر خطر» و «خطرناك» تهیه شد. در گام بعدی پس از بررسی وضعیت مساكن روستایی در منطقه­ی مورد[1] مطالعه و روند به­سازی آن، فضاهای روستایی اولویت­دار از میان 357 كانون روستایی شهرستان تعیین شد كه باید در رأس توجه سازمان­های مربوطه برای انجام مقاوم­سازی قرار گیرد. نتایج نشان داد در اولویتِ نخست: روستاهای حد فاصل شهرهای زهان و اسفدن (یعنی افین) و غربی­ترین روستای شهر قائن (یعنی شهرك هاشمیه) قرار می­گیرد؛ در اولویت دوم: روستاهای واقع در بین شهرهای اسفدن، حاجی­­آباد (به ویژه جنوب آن) و زهان- كه این محدوده، تشكیل اضلاع یك مثلث را می­دهد - قرار دارد.  

In the terms of exposure to environmental crises, Iran is first out of ten countries in the world. This study attempts to classify vulnerability of county villages according to establishing in the earthquake zone by select a seismic geographic axis in east of Iran (Qaenat and Zirkouh county), and afterward help relevant organizations to prioritize and implement activities to improve the resistance of rural residential structures. This study is based on exploratory - descriptive and methods of data collection are the library. First of all 1:250000 tectonic map of the region derived out, and after import to GIS environment, based on strike, length and fault distance to rural areas, zoning map of the regionʹs vulnerability ratio made in three division: high, medium, and low danger zones, then defined the priorities which should be placed at the head of the relevant organs for retrofitting 357 rural points counties then check settlements status of each villages. In addition to the observed frequency range in the northern of study region earthquakes, earthquakes of highest intensity as it happened. Despite the major improvements in the villages in high-risk areas have been, but nonetheless the most common class of high-risk villages has also been upgraded with a 74.4 percent. Evaluation of villages of the loan of housing improvement receiving in Qaenat and Zirkouh counties shows that in terms of geographical distribution, mainly in the area of the city is a narrow strip in the middle. According to the result of this study, Afeen Village between two Zohan and Isfdn cities and Hashemiyeh town in western Part of Qaen will be the first priority. The second priority is a village located between Isfdn, Haji-Abad (particularly southern part) and Zohan cities, which make three corners of a triangle.