نوآوري‌هاي نهادي كاهنده هزينه مبادله و توسعه اقتصادي: نگاهي به تجربه ايران

Institutional Innovations that Reduce Transaction Cost and Their Role in Economic Development: Iranʹʹs Experiments

چكيده هدف اين مقاله گشودن افق جديدي به روي نظام تصميم‌گيري و تخصيص منابع كشور براي پيشبرد اهداف توسعه ملي است. به اين منظور با بهره‌گيري از دستگاه نظري نهادگرايي و با تكيه بر اين يافته مهم نهادگرايان تاريخي كه «تاريخ توسعه، تاريخ اقتصادي نوآوري‌هاي نهادي كاهنده هزينه مبادله است»، به بررسي عوامل زمينه‌ساز تغييرات نهادي و نقش برجسته دولت و بستر تاريخي در مسير ترتيبات نوآورانه كاهنده هزينه مبادله پرداخته‌ايم و در اين راستا ويژگي‌هاي نوآوري‌هاي يادشده را كه به توسعه وكاهش هزينه مبادله در جوامع توسعه‌يافته منجر شده است، مورد بررسي قرار داديم. همچنين با مراجعه به تاريخ اقتصادي كشورمان، تلاش شده است شواهد مهمي از موفقيت‌هاي چشمگيري كه در اثر تلاش‌هاي معطوف به كاهش هزينه‌هاي مبادله وجود دارد مطرح و دستاوردهاي آن مورد بررسي قرار گيرد. بدين منظور به دو نمونه از تجربه نوآوري‌هاي يادشده در ايران و در سال‌هاي اوليه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، «شفاف‌سازي هزينه و منابع دلاري» و «شفاف‌سازي مقررات مربوط به تجارت خارجي» اشاره و وضعيت قبل و بعد از اين اقدام‌هاي نوآورانه تشريح شده است. يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه در اقتصاد سياسي ايران، با استفاده از نوآوري‌هاي نهادي معطوف به افزايش هزينه فرصت رانت‌جويي و جلب اعتماد توليدكنندگان مي‌توان با سرعت مطلوبي به سمت تحقق اهداف توسعه ملي حركت كرد.

The purpose of this paper is to open new horizons for decision-making and resource allocation system in Iran in order to meet the national development goals. To this end, we have relied on theoretical framework of institutionalism and the important finding of historical institutionalists that “History of development is the economic history of institutional innovations that reduce transactions cost” to analize underlying factors of institutional changes and significant role of government and historical context in path of institutional innovations of reducing transaction cost and features of said innovations that result in development and reduction of transaction cost in developed societies. Also,by referring to the economic history of our country, we have tried to render and study important evidence of prominent achievements to reduce transactions cost. To achieve such purpose, we have presented two samples of said innovations in post-revolution Iran "clarification of costs and sources that are based on dollar unit " and "clarification of foreign trade rules" and we have compared the situation before and after these innovations. The result of this research indicates that in the context of the political economy of Iran, it is possible to increase the speed of realization of national development goals trough institutional innovations of increasing opportunity cost for rent seeking and drowing up manufacturers’s trust.