جايگاه علم تاريخ در حكمت مشا

The Position of the Science of History in thougth of Aristotelian philosophers

ارتباط تاريخ و فلسفه، دو دانشي كه هر يك در شناخت و تحول زندگي بشري نقش مهمي ايفا مي‌كنند، در ارتقاي دانش تاريخ و رويكرد معرفتي بدان سهم اساسي دارد. بدبيني عمومي فلاسفه يونان به تاريخ در وجه معرفت شناسي و ميراث خواري حكماي مسلمان از فلسفه يونان موجب شد كه فلاسفه و البته مورخان مسلمان چندان توجهي به فلسفه علم تاريخ نكنند و در خصوص وجوه نظري و معرفتي تاريخ به تامل نپردازند. اين مهم مانع از آن شد كه علم تاريخ بتواند مسايل را در پيوند مستمر حال و گذشته بررسي كند و در يك نگاه ساختاري براي نيازهاي موجود راه حل كارآمد ارايه دهد. اين در حالي است كه فلاسفه يونان توجه به تاريخ را براي شناخت بهتر زمان حال با اهميت مي‌دانستند. چنين برداشتي، اگر چه با رويكرد معرفت شناسي همراه نبود، اما بسيار جالب بود و از يك منظر با انديشه تاريخي فلاسفه انتقادي تاريخ در قرن بيستم و به ويژه رويكرد معرفتي ايده‌آليست‌ها برابري مي‌كرد. در اين مقاله ضمن بررسي جايگاه تاريخ در نزد فلاسفه و مورخان يونان و نگرش ساختاري آنها به اين مقوله، غفلت عمومي فلاسفه (مشا ) مسلمان و به ويژه فارابي و ابن سينا از معرفت تاريخي و بي‌توجهي آنها به اين دانش در تقسيم‌بندي‌هاي علوم و همين طور عدم نگرش ساختاري آنها به تاريخ مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

The connection between history and philosophy, the two disciplines that play an important role in the better knowledge and change of human life, has a major contribution to the science of history and to the adoption of a knowledge – oriented approach towards it. The general pessimism of Greek philosophers towards history caused Muslim philosophers and historians as well not to pay enough attention to philosophy of history and not to delve in the theoretical aspects of hisoty as a serious branch of knowledge. This caused the science of hisotry not to be able to study the relevant issues in a continuous connection between the present and the past, and not to be able to offer a viable solution for the existing needs in a structural approach. Meanwhile, Greek philosophers recognized the importance of hisotry in the better understanding of the present time. Such an approach, although not in line with a knowledge – oriented approach, was very interesting and could stand up to the historical thought of philosophers of critical history in the 20th century and in particular the idealists knowledge – oriented approach. In this paper, the status of history with the Greek philosophers and historians and their structural view of this issue; and the general negligence of Aristotelian Muslim philosophers, and especially Farabi and Ibn Sina, of historical knowledge, their lack of attention towards this science in scientific divisions plus the absence of a structural view towards history on their part have been studied.