بررسي وضعيت پايداري و تعادل سفره آب زيرزميني در جهت دستيابي به مديريت پايدار(مطالعه موردي: حوضه آبريز نيشابور)

Evaluation of Stability and Balance of Aquifer: Case Study of Neishabur

برداشت هاي مكرر از چاه هاي بهره برداري مجاز و غيرمجاز موجب شده كه ميزان تغذيه سفره آب هاي زيرزميني از راه هاي مختلف نتواند با مقدار برداشت از آن به تعادل برسد و اثرات جبران ناپذيري از جمله بيلان منفي آب زيرزميني و كاهش غيرقابل برگشت حجم آبخوان را سبب شود. در مطالعه ي حاضر، وضعيت تعادلي حوضه ي آبريز نيشابور با استفاده از محاسبه ي آب تجديدپذير و شاخص(نسبت مصرف به آب تجديدپذير) در سه وضعيت سال آبي نرمال، خشك و تر مورد بررسي قرارگرفت. نتايج نشان داد كه حوضه ي آبريز نيشابور در وضعيت عدم تعادل بيلان قرار دارد. با توجه به اينكه بيش از 95% برداشت از منابع آب زيرزميني براي مصارف كشاورزي مي باشد، بنابراين الگوي كشت بهينه براساس مقادير آب تجديدپذير در منطقه با هدف تامين حداكثر سود كشاورزان تعيين شد كه براساس نتايج، حدود 43000 هكتار از اراضي منطقه تحت آبياري غيرمجاز مي باشند. همچنين نتايج حاصل از تحليل حساسيت مدل برنامه ريزي رياضي نشان داد كه در دو وضعيت آب تجديدپذير(تر سالي و خشكسالي) قيمت سايه اي آب در فصل بهار بين مقادير(7/804 تا 1607)، تابستان(200 تا 3050) و پاييز و زمستان بين (0 تا 430) ريال مي باشد. نتايج تخمين تابع تقاضا و سنجش ميزان واكنش كشاورزان به تغييرات قيمت آب نشان داد كه با تغيير قيمت آب، انگيزه ي تغيير الگوي كشت، تخصيص مجدد و مصرف بهينه ي آب با كشت محصولات كم آب تر و صرفه جويي در مصرف آب در كشاورزان به وجود مي آيد. طبقه بندي JEL : C61, Q01, Q20, Q25

Excess exploitation of groundwater has caused negative balance and irreversible decline of aquifer volume. In the present study, water balance of Neishabur catchment calculated using renewable and consumption index {consumption ratio to renewable water} in three years of normal, wet and dry weather. The optimum cropping patterns based on renewable water levels in the region was determined. The results showed that about 43,000 hectares of land were irrigated illegally. Also, the results of the study showed that shadow price of water in the spring was between 804.7 -1607, in summer between 200 -3050 and in autumn and winter between 0 -430 Rials. Estimates of farmers, response to changes in water prices showed that with increase in water prices, the probability of using water more efficiently would increase.