فتواي رهبري در مورد سلاح‌هاي تخريب جمعي: سرچشمه، اهميت و تاثيرات

Supreme Leaderʹʹs Fatwa on Weapons of Mass Destruction: Origin, Importance and Impact

از سال 1391 (2012)، وجود، اعتبار و ماندگاري فتواي مقام معظم رهبري عليه سلاح‌هاي تخريب جمعي، از سوي برخي مطبوعات غربي مورد سوال قرار گرفت و با نگاهي غيرعلمي نفي شد. اين مقاله در پي بررسي علمي سوال مزبور و دريافت پاسخ صحيح به آن است. افزون بر ارايه منابع و متون فتوا كه حكمي شرعي ـ حكومتي است به ريشه‌هاي تاريخي و استحكام منطقي آن نيز توجه شده است. هدف از اين كار، ارايه اطلاعات درست و روشن و بررسي چرايي صدور چنين حكمي، اهميت و اعتبار آن و دريافت نسبت آن با اصول و قوانين بين‌المللي است. ارتباط آن نيز با برخي از مهم‌ترين مشكلات مربوط به صلح و امنيت بين‌المللي مورد توجه قرار گرفته است. در اين زمينه، به بررسي كم‌وكيف همسويي‌هاي فتوا، به‌ويژه در بعد حقوقي، با اصول بين‌المللي منع اشاعه و خلع سلاح هسته‌اي پرداخته‌ايم. اين بررسي نشانگر آن است كه فتواي مزبور، هم بر پايبندي ايران به منع سلاح‌هاي تخريب جمعي تاكيد دارد و هم در چارچوب ترتيبات بين‌المللي پادمان هسته‌اي، بر حق غيرقابل انتزاع ايران به توسعه علمي و فناوري و استفاده صلح‌آميز از انرژي و فناوري هسته‌اي توجه دارد. همچنين، در موارد مهم چندي، تعهد پذيرفته‌شده از سوي ايران به‌واسطه اين فتوا، از جامعيت و ماندگاري ماهيتاً برتري نسبت به ان.‌پي.تي برخوردار است و لذا مي‌تواند به‌عنوان زيربناي مستحكمي براي ساخت و توسعه اعتماد بين‌المللي نسبت به برنامه هسته‌اي ايران و نيز در حكم پشتوانه‌اي قوي و ماندگار در حمايت از اصول بين‌المللي منع سلاح‌هاي تخريب جمعي تلقي شود. با توجه به نقش تعيين‌كننده آن نسبت به برنامه هسته‌اي ايران، لازم است در سطح ملي، سازوكار قانوني و اجرايي يافته و نيز در عرصه تعاملات بين‌المللي به‌نحوي برتر مورد بهره‌برداري قرار گيرد.

In 2012, alongside the negotiations on Iranʹs nuclear program, special media attention was paid to a Fatwa (religious decree) issued by Ayatollah Seyyed Ali Khamenei, Leader of the Islamic Revolution of Iran, banning all weapons of mass destruction (WMD), nuclear weapons in particular. This study addresses some misunderstandings and erroneous claims about the Fatwa. Its aim is to provide accurate and clear information and to investigate why the Fatwa was issued, its importance, credibility, relevance and relationship to international law. The latter is achieved through examining the Fatwaʹs legal concordance with international principles regarding nuclear weapons non-proliferation and disarmament, as embodied in the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT). In addition to providing sources and texts of the Fatwa, the study pays special attention to its logical consistency and solid historical roots. The Fatwa elaborates and confirms Iran’s commitment regarding WMD ban, on the one hand, and Iranʹs insistence on its NPT right to peaceful uses of nuclear technology, on the other. It is concluded that the commitment undertaken by Iran via the Fatwa, is, in some important respects, more comprehensive and more long-lasting than that Iran has undertaken under the NPT.