روش إبن بابويه در نقد حديث (بررسي مهم‌ترين شاخصه‌هاي رويكرد نقادانه شيخ صدوق به حديث)

Ibn Bābawayh’s Method in Criticizing Ḥadīth (Study of the Most Important Indexes of Shaykh Ṣadūq’s Critical Approach to Ḥadīth)

ابن بابویه (شیخ صدوق) رئیس المحدثین و شخصیت نامدار حدیثی شیعه در سده چهارم و آثار قلمی او بالغ بر300 كتاب و رساله بوده است. او كه دانشمند زبردستی است در عرصه حدیث به شكل عام و در حوزه نقد حدیث به شكل خاص معیارها و ملاكاتی دارد كه رهیافت‌ها و الگوهایی را به مثابه نقشه راه و سرمشق كار در خود نهفته دارند. برای نیل به تصویر نسبتاَ دقیق وكامل‌تری ازشاكله‌های شخصیت برجسته علمی ابن بابویه، شناخت الگوها، معیارها و روش او در قلمرو نقدالحدیث و مطالعه علمی آن سودمند و در حوزه مطالعات حدیث‌شناسی دارای اهمیت دارد؛ زیرا بررسی و شناخت مزبور ازجمله می‌تواند برای حدیث‌پژوهان حاوی درس‌هایی سودمند و الگوهایی كاربردی و رهیافت‌هایی عالی فراسوی درك و دریافت بهتر و مطمئن‌تر حدیث باشد. اندیشه‌های نقادانه ابن‌بابویه درباره احادیث و روایات، نه یك‌جا بلكه در مطاوی آثارش قابل بازیابی است. دراین مقاله اندیشه‌ها، روش و رویكرد انتقادی شیخ صدوق در گستره «نقدالحدیث» در مواردی چون «أخبار تقیه آمیز»، «زیادات احادیث»، «تحریفات حادث در اخبار و روایات»، «احادیث متفرد و غیر مندرج در اصول كهن شیعه»، «گرایش‌های فرقه‌ای و مذهب راویان»، «نام و مسمای ألقاب و كنیه‌ها»، «روایات معدول عنه»، «روایات وأخبار أهل سنت»، «اخبار راویان واقفی مذهب»، «متفردات برخی راویان»، «مقوله سند برخی اخبار مشهور» و... مورد مطالعه قرارگرفته و بررسی و ارزیابی شده‌اند.

The written works of Ibn Bābawayh (Shaykh Ṣadūq), head of the traditionists and the distinguished figure of Shī‘ī ḥadīth in fourth/tenth century, had amounted to 300 books and treatises. A proficient scholar, he has standards and criteria in the field of ḥadīth in general and in criticizing ḥadīth in particular that incorporate approaches and patterns as a guide map and a role model. In order to obtain a relatively more precise and complete image of the nature of the eminent scholarly personality of Ibn Bābawayh, the cognition of his patterns, standards, and methods in the realm of criticizing ḥadīth and its academic study is useful and of importance in the field of ḥadīth studies; because the above study and cognition can, among other things, contain useful lessons, applicable models, and excellent approaches for a better and more accurate understanding of ḥadīth. Ibn Bābawayh’s critical ideas concerning traditions and narrations can be uncovered throughout his works. In this article, Shaykh Ṣadūq’s ideas and critical method and approach in the expanse of “criticizing ḥadīth” are studied, examined, and evaluated in such instances as “dissimulative traditions”, “extras of traditions”, “distortions created in traditions”, “the mutifarrid traditions (narrated by only one narrator) and unrecorded traditions in the early shī‘a principles”, “sectarian tendencies and the narrators’ school of thought”, “some narrators’ mutifarridāt (traditions narrated by only one narrator)”, “the category of sanad of some famous traditions”, etc.