اتحاد عاقل و معقول از نظرگاه علامه سيد ابوالحسن رفيعي قزويني (ره)

Union of the Intellect with the Intelligible from the Viewpoint of ‘Allāma Sayyid Abu’l Ḥasan Rafī‘ī Qazvīnī (ra)

بحث از اتحاد عاقل و معقول یكی از مطالب مهم فلسفه است كه در میان نخستین قائلان به اتحاد عاقل و معقول می‌توان از فرفوریوس و ارسطو نام برد كه میان مشائین رواج یافته است. اما در میان فیلسوفان مسلمان نخستین كسانی كه مساله اتحاد عاقل و معقول را مطرح نمودند كندی و فارابی را می‌توان نام برد، اما ابن سینا در این بحث دیدگاه خاصی دارد. پس از شیخ الرئیس كه در مسأله اتحاد عاقل و معقول همه جز صدرالمتألهین با او هم عقیده بوده‌اند و حكمت متعالیه دوره جدیدی برای این بحث است. صدرالمتالهین در اثبات عاقل و معقول به تقریر برهان تضایف می‌پردازد. علامه رفیعی برهان را به گونه‌ای تحلیل كرده كه به ادعای ایشان مراد صدرالمتألهین نیز چیزی جز تحلیل علامه نبوده است اما تفسیر علامه از برهان صدرالمتألهین خود شكلی دارد كه كمتر در آثار دیگر شارحان حكمت متعالیه دیده می‌شود كه باید گفت كه این نظرگاه خاص علامه رفیعی است.

The discourse of the union of the intellect and the intelligible is one of the important philosophical issues and Porphyrius and Aristotle can be mentioned as among the early advocates of it, which has been common among the peripatetics. However, Kandī and Fārābi can be mentioned among the early Muslims who brought up the issue of the union of the intellect and the intelligible, but Ibn Sīnā has a specific perspective in this discourse. After Shaykh al-Ra’īs (Ibn Sīnā), with whom all except Ṣadr al-Muti’allihī (Mullā Ṣadrā) were of the same opinion, Transcendental Philosophy is a new period for this discourse. In proving the union of the intellect and the intelligible, Ṣadr al-Muti’allihīn engages in the exposition of the correlation proof (burhān-i taḍāyuf). ‘Allāma Rafī’ī has analyzed the proof in such a way that according to him Ṣadr al-Muti’allihīn has intended nothing but the ‘Allāma’s analysis; but ‘Allāma’s interpretation of Ṣadr al-Muti’allihīn’s proof has a certain form that is rarely seen in the works of other expositors of Transcendental Philosophy, which is said to be ’Allāma Rafī‘ī’s specific viewpoint.