معرفي كتاب «الفوايد الضياييه» تاليف عبدالرحمان جامي

A study of the "Al-Fawaed-Uz-Ziyaʹʹiya" by Abdar-Rahman Jami

كتاب «الفوايد الضياييه» اثر جامي، پارسي سراي قرن نهم هجري، شرحي است بر كافيه ابن الحاجب. جامي كتاب كافيه را براي مطالعه فرزندش ضيا الدين يوسف كه در آن تاريخ به تحصيل مقدمات زبان عربي اشتغال داشته است، شرح كرده و به همين مناسبت آن را «الفوايد الضياييه» نام نهاده است. وي به سبب مهارت و تبحرش در زبان عربي، براي توضيح عبارات كافيه، شرح مزجي را انتخاب كرده است. جامي در توضيح و تفسير مباحث نحوي، فردي متعصب نبوده و در شرح خود با ذكر آثار و صاحبان آن، جانب امانت را رعايت كرده است. وي در شرح خود فقط ناقل آراي نحويان نبوده است، بلكه استقصايات خود را نيز ذكر كرده است. در نقد خود جانب ادب را رعايت كرده و هرگز راي و نظر ابن الحاجب را رد نكرده است و اگر گاهي آراي ابن الحاجب مورد قبول او نبوده است، آراي ديگر نحويان كه انديشه ابن الحاجب را رد مي كنند آورده است. با بررسي آرا وي در اين كتاب، مي توان او را از طرفداران مكتب نحوي بصره دانست. نوشته حاضر به بررسي و تحليل پاره اي از مشخصات اين كتاب مي پردازد.

Al-Fawaed-Uz-Ziyaʹiya" is a great book written by the Abdar-Rahm?n J?m?, the Iranian poet of the fifteenth century. J?m? has written this book as an explanation to the Al-kafiya of Ibnal-Hajib. This is one of the classical works written on the Arabic grammar or Nahw. This book has been called "Al-Fawaed-Uz-Ziyaʹiya" since J?m? has written it for his son, Ziya-od-Din Yusuf. J?m? had great knowledge in Arabic language and especially in the Nahv. He has taken an impartial view in the explanation of the book. He has not only been reciting the grammariansʹ viewpoints but also he has expressed his own opinion in grammar rules. He has never refused Ibnal-Hajib’s opinions straightly, but he has tried to present the other opposite grammariansʹ viewpoints in this regard. This paper addresses and analyzes J?m?’s viewpoints in this book and come to this conclusion that J?m? was among the followers of the al-Basrah school in Nahw.