تحليل حقوقي مداخله نظامي ناتو در ليبي با تاكيد بر دكترين مسيوليت حمايت

A Legal Analysis of NATOʹʹs Military Intervention in Libya with an Emphasis on the Responsibility to Protect Doctrine

مداخله نظامي ناتو در ليبي (2011)، به عنوان اولين سابقه كاربست نيروي نظامي در چهارچوب مسيوليت حمايت، با چالش‌هاي متعدد حقوقي، سياسي و مشروعيتي همراه بود. اين نوشتار با تاكيد بر دكترين مسيوليت حمايت سعي دارد تا ضمن آنكه جنبه‌هاي سياسي و مشروعيتي مداخله مزبور را به اختصار مورد بررسي قراردهد، تحليلي حقوقي از مداخله مزبور ارايه نمايد. در اين راستا، شناخت موضوع، شناخت قاعده، كاربست قاعده بر موضوع و نتيجه گيري به عنوان مراحل چهارگانه تحليل حقوقي لحاظ شده است. بررسي حملات هوايي ناتو به ليبي، برقراري منطقه پرواز ممنوع و مسيله تغيير رژيم به عنوان موضوع تحليل مورد بررسي واقع شده و در راستاي شناخت قاعده، مصرحات قطعنامه 1973 شوراي امنيت و اصول مسيوليت حمايت مورد واكاوي قرارمي‌گيرند. در ادامه با كاربست قواعد قابل اعمال بر موضوع تحليل، اين نوشتار چنين نتيجه‌گيري مي‌كند كه قطعنامه 1973 شوراي امنيت - كه ظرفيت تفاسير مختلف را داشت- مبتني‌بر تفاسيري كه بعضا در تباين با نص قطعنامه مزبور بود، توسط ناتو به مرحله اجرا درآمد. از طرفي ديگر، سرنگوني و يا تسهيل سرنگوني رژيم قذافي توسط ناتو در تباين با اصول مسيوليت حمايت و حكم اعلامي ناتو محسوب مي‌شد و بدين ترتيب در چگونگي عملكرد ناتو در ليبي ابهامات و مشاجرات حقوقي متعددي مطرح شد.

NATOʹs military intervention in Libya (2011) as the first case of using military force in the framework of responsibility to protect entailed many legal and political challenges, especially in the realm of legitimacy. With a special emphasis on the responsibility to protect doctrine, this article tries to briefly discuss that intervention in terms of its legitimacy and its political aspects and also to present a legal analysis of the intervention. Along these lines "understanding the subject, understanding the rule, applying the role on the subject and conclusion" are considered as the four stages of the legal analysis. Studying "NATOʹs air raids on Libya", "establishing a no fly zone", and "regime change issue" are the subjects of analysis, and to understand the rule, the tenets of "1973 UNSC resolution" and "principles of responsibility to protect" are examined. Then, by applying the appropriate rules on the subject of analysis, the authors conclude that 1973 UNSC resolution –which was exposed to many interpretations – was enforced by NATO on the basis of some interpretations which are contrary to the letter of that resolution. On the other hand, the overthrow of Kaddafiʹs regime enforced or facilitated by NATO was in contrast with the principle of responsibility to protect and NATOʹs declaration. Therefore, many legal disputes and ambiguities were raised about the NATOʹs performance in Libya.