پژوهش‌هاي سياست خارجي در ترازو: تحليل مقالات علمي درباره سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران

An Empirical Analysis of Studies on Iranʹʹs Foreign Policy

يكي از شاخص‌هاي مهم در شناسايي وضعيت علمي و پژوهشي رشته روابط بين‌الملل و حوزه مطالعاتي مهم تابع آن يعني سياست خارجي در هر جامعه‌اي، شناخت ابعاد مختلف توليدات علمي آن است. مقالات علمي، به عنوان مهم‌ترين دستاورد پژوهشي و مفهوم‌سازي-نظريه‌پردازي، از جايگاهي خاص برخوردارند. هدف اين مقاله آن است كه اين وضعيت را در ايران بسنجد و به اين سيوال بپردازد كه توليدات علمي در زمينه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران (به عنوان يكي از مهم‌ترين حوزه‌هاي تحقيقات در سياست خارجي در ايران)، از نظر روش‌شناختي و موضوعي واجد چه ويژگي‌هايي است. با توجه به جنبه توصيفي اوليه اين پژوهش، فرضيه‌اي ارايه نمي‌شود و تلاش مي‌شود تصويري كمي از مقالات فارسي‌ نگاشته شده در حوزه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در سال‌هاي 1388 تا 1392 ارايه شود. 135 مقاله در دسترس از فصلنامه‌هاي علمي-پژوهشي معتبر مورد مطالعه قرارگرفته و يافته‌هاي پژوهشي به صورت نموداري، درصدي و آماري ارايه شده‌اند و تلاش شده در جهت تبيين هر ويژگي توضيحاتي انتقادي ارايه شود. غلبه رويكرد اثبات‌گرايانه، سلطه نسبي چهارچوب‌هاي نظري جريان اصلي و غلبه منطق فرضي-قياسي و روش كتابخانه‌اي در جمع آوري داده‌ها، برخي از يافته‌هاي پژوهش است كه به شكل مبسوط ارايه شده و تلاش شده تبييني ابتدايي نيز از زمينه‌هاي آن ارايه شود.

Scientific products, especially academic articles, can be regarded as one of the major indicators of the status of a field of study. This article, by focusing on articles published in Iranian peer-reviewed journals, seeks to present a critical evaluation of the field of foreign policy analysis in Iran. Since the major interest in this field is Iranʹs foreign policy, 135 articles with such a focus published from 2009 to 2014 were evaluated. The articles were analyzed in terms of their methodological approach, theoretical frameworks, research strategy, types of data, and topics. The findings show that although in some aspects most of the articles follow a general positivist approach, other characteristics of articles do not match this general orientation. Realism has been proved to be the main theoretical framework applied, FPA approaches have been applied in few cases, and little has been done to develop an endogenous theory to explain Iranʹs foreign policy.