جدال بر سر عقل؛ «فوكو» در برابر «هابرماس»

Foucault/Habermas debate

در جستار حاضر، آنچه در محافل آكادميك اغلب از آن به «مباحثه‌ي فوكو/هابرماس» تعبير مي‌شود، از منظر مواضع انتقادي فوكو در برابر هابرماس بازسازي شده است. بحث را بيش از هر چيز حول مناقشه‌ي اين دو بر سر معناي عقل، عقلاني‌شدن و نقادي عقل، پيش برده‌ايم. نخست نشان داده‌ايم كه فوكو، برخلاف هابرماس، به كثرت تاريخي اشكال قياس‌ناپذير عقلانيت باور دارد. و دوم اينكه نقادي ريشه‌اي فُرم‌هاي تاريخي عقل نزد فوكو، برخلاف دعوي هابرماس، مترادف درافتادن به دام عقلانيت‌ستيزي نيست. جستار حاضر مي‌كوشد با پيشبرد اين دو بحث، مرزبندي انتقادي پروژه‌ها‌ي فوكو و هابرماس در برابر يكديگر بر سر پروژه‌ي عقلانيت را ترسيم كند و نقاط رودررويي اين دو برنامه‌ي پژوهشي را مشخص سازد.

In this essay the so called Foucault/Habermas debate is recasted from the perspective of critical positions of Foucault to works of Habermas. Our discussion will proceed with question of meaning of reason, rationalization and criticism of reason in both Foucault and Habermas oeuvre. We have demonstrated that 1. Foucault, Contra Habermas, believes in historical multiplicity of incommensurable forms of rationality. And 2. According to Foucault, again in contrast to Habermas, radical critique of historical forms of reason do not necessarily leads to irrationalism. The essay tries to draw the critical distance-making of these two theoretical projects from each other through these two topics and determine the points of confrontations of Foucault and Habermas’ research program.