مطالعه تطبيقي مراحل دانشنامه‏نگاري در دانشنامه جهان اسلام و دايره‏المعارف اسلام (چاپ ليدن)

A Comparative Study of the Encyclopedia Compilation Process in the Encyclopedia World of Islam & Encyclopedia of Islam – Leiden

هدف: هدف پژوهش حاضر، مقايسه و ارزيابي دانشنامه جهان اسلام «دجا» و دايره‎المعارف اسلام «دما» در روند دانشنامه‏نويسي و تحليل محتواي ارزيابانه آن دو است. روش: اين پژوهش به صورت تحليل محتوا و پيمايش تطبيقي انجام شده است. جامعه آماري 115 نفر اعضاي هييت علمي بنياد دايره‎المعارف اسلامي و مدخل‏هاي اين دو كتاب هستند. ابزار گردآوري اطلاعات در بخش پيمايش تطبيقي پرسشنامه و در بخش تحليل محتوا، فيش‎برداري و نرم‎افزار دريچه است. اطلاعات با استفاده از نرم‏افزار آماري SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. يافته‏ها: در هر دو دانشنامه موضوع جغرافيا، تاريخ و زبان و ادبيات به ترتيب بيشترين ميزان مدخل‏‏ها را به خود اختصاص داده‎‏اند. بر اساس آزمون هاي T ، در اكثر زمينه‏ها رعايت شاخص‏ها در حدّ قابل قبول است. ميزان رعايت همه شاخص‎ها در هر دو اثر در حد زياد و يا بسيار زياد است و فقط شاخص «مولف» در «دجا» در حد متوسط و يا حتي كم‎رعايت شده‏ است. درصد تحقّق شاخص‏‏هاي «استناد» و «ويرايش» در «دجا» بالاتر از «دما» است. اما درصد تحقق شاخص‏هاي «مدخل»، «مولف»، «نشر» و «تاليف و ترجمه» در«دما» بالاتر از «دجا» بوده است. اصالت/ ارزش: جنبه‏هاي گوناگون توليد دانشنامه‏هاي هم موضوع به ندرت مورد نقد و بررسي قرار گرفته‏اند. اين مسيله سبب شده‏ برخي نقاط افتراق و تشابه آنها از نظر مخاطبان پوشيده بماند. نتايج حاصل از اين پژوهش مي‏تواند برخي وجه تمايز و تشابه آنها را براي مراجعان و سازمان‏هاي ذيربط عيان كند.

Purpose: the present paper compares two reference books the Encyclopedia World of Islam & Encyclopedia of Islam– Leiden with regard to the whole process of compiling the encyclopedia, and to conduct an evaluative content analysis . Methodology: This is a comparative survey and a study of content analysis. The data collection tool in the comparative survey section is a questionnaire, and in the content analysis section it is the note taking method together with the Daricheh software package. The statistical population of this study consists of are ‏115 faculty members of the Islamic Encyclopedia Foundation together with all of the entries from these two reference books. The gathered data has been analyzed using SPSS software. Findings: The highest number of entries in both resources is related to geographical, historical, and language & literature topics. According to the T-test used in evaluating indexes/indicators of the procedures of compiling encyclopedias, in most cases indexes/indicators appear to be in an acceptable status/range i.e. all of the indexes/indicators in both resources have been addressed properly , but for the "author" index/indicator a middle or even very low status is observed in the Encyclopedia world of Islam. The status for the two indexes/indicators of "citation" and "edition" in the Encyclopedia world of Islam is higher than that in the Encyclopedia of Islam. Furthermore, the status of other indexes/ indicators including "entry", "author", "publication" and "compilation and translation" in the Encyclopedia of Islam is higher than in the Encyclopedia world of Islam. Originality/value: A aspects of the compilation process within encyclopedias from the same field are rarely evaluated and compared. The result is that some of the differences and similarities are undefined for the readers. The results of the present study could clarify some of the aspects for their readers and relevant organizations