كارايي واحد دمايي و درجه - روز رشد تجمعي مراحل فنولوژيكي و رابطه آن‌ها با عملكرد دانه ژنوتيپ هاي گندم

Efficiency of heat unit and accumulative growing degree-day phonological stages and their relation with grain yield of wheat genotypes

اين تحقيق در سه آزمايش مستقل هر يك به‌صورت كرت هاي يك‌بار خردشده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 90-1389 در شرايط آب و هوايي اهواز اجرا شد، در هر يك از آزمايش‌ها عامل اصلي سه تاريخ كاشت و عامل فرعي شش ژنوتيپ (رقم چمران به‌عنوان شاهد و پنج رقم و لاين انتخابي از گروه‌هاي مختلف زودرسي) بودند. اولين تاريخ كاشت در آزمايش اول، دوم و سوم به ترتيب 5/8، 25/8 و 25/9 و فاصله بين تاريخ كاشت هاي دوم و سوم با تاريخ كاشت اول در آزمايش‌هاي اول و سوم 10 روز و براي آزمايش دوم 15 روز در نظر گرفته شدند. عملكرد دانه تعيين و ميزان درجه - روز رشد تجمعي از كاشت تا برخي مراحل فنولوژيكي شاخص كارايي واحد حرارتي از رابطه براي ژنوتيپ ها محاسبه شد. نتايج نشان داد كه در ژنوتيپ‌هاي ديررس و متوسط رس اثر تاريخ كاشت، تفاوت ژنوتيپ‌ها و اثر متقابل ژنوتيپ × تاريخ كاشت از نظر طول دوره‌هاي مختلف فنولوژيكي معني‌دار گرديد و در ژنوتيپ‌هاي زودرس فقط اثر تاريخ كاشت بر طول دوره‌هاي فنولوژيكي معني‌دار شد. با تاخير در كاشت ميانگين تعداد روز و درجه - روز رشد تجمعي از كاشت تا مراحل فنولوژيكي در كليه گروه‌هاي زودرسي كاهش يافت كه شدت كاهش در اثر تاخير در كاشت در ژنوتيپ هاي متوسط‌رس بيش‌تر بود. همبستگي عملكرد دانه با درجه - روز رشد تجمعي معني‌دار نبود درحالي كه همبستگي عملكرد دانه با كارايي واحد دمايي مثبت و معني‌دار شد. با توجه به نتايج اين تحقيق به نظر مي‌رسد در مقايسه با معيار درجه - روز رشد تجمعي با توجه به تاثيرپذيري بالاي آن در اثر تاريخ كاشت كه ممكن است نتايج گمراه كننده‌اي در بر داشته باشد، شاخص كارايي دما از كارايي بالاتري در تفسير عكس‌العمل ژنوتيپ‌هاي گندم برخوردار است.

This research in three independent experiments each as split plots using complete randomized block design with three replications was conducted in 2010-2011 cropping year under Ahvaz climate conditions. Each experiment consisted of three planting dates as main factor and six genotypes (Chamran cultivar as control and five selected lines and cultivars from different groups of early maturity) as sub factor. First planting date in the first ,second and third experiment ; was Oct.27, Nov. 16 and Dec.16 and 10 days interval between the second and third plantings date with first planting date in first and third experiments and 15 days interval in the second experiment were assigned. Grain yield was determined and accumulative growing degree-day amount from planting to some phonological stages and heat unit efficiency index from equation for genotypes were calculated. Results showed that planting date, genotypes difference and interaction genotype x planting date were significant for duration of different phonological stages duration. The average of day and accumulative growing degree-days from planting through phonological stages were decreased in response to planting delaying in which reduction intensity was higher in mid maturity genotypes due to delaying in planting. Correlation among grain yield with accumulative growing degree-day was not significant, while grain yield was significantly correlated and positive with heat unit efficiency. In comparison with accumulative growing degree-day index and regarding to its high accessibility due to planting date, that may bring about misleading results, according to the results of this research it seems that heat efficiency index has higher efficiency for wheat genotypes responsiveness explanation.