ابعاد جغرافياي سياسي مكانيابي و انتقال پايتخت در ايران

Political Geography Dimensions of the Placing and Transferring of Capitals in Iran

پايتخت ركن اساسي در امور اقتصادي، سياسي، ژيوپليتيكي، فرهنگي و اجتماعي هر كشوري است و عوامل گوناگون، ساختار و نظام اداري پايتخت را شكل مي دهد. علاوه بر ويژگي‌هاي مذكور، شهرها نيز بنا به دلايل گوناگوني براي دوره مختلف، مقام پايتختي خود را به تجربه مي گذاشتند، اما حكومت ها تحت تاثير عواملي چند در انتخاب، توسعه و ساخت و ساز پايتخت‌ها و البته در مقياس ها و ويژگي هاي گوناگون نقش مهمي داشتند. ايران، سرزمين كهني است كه از زمان هخامنشيان تاكنون بارها و بارها نسبت به تعويض و انتقال مركز حكومت خود اقدام كرده است. از پايتختي شوش تا تهران 39 بار انتقال مركز صورت گرفته است كه طي آن 30 شهر به پايتختي برگزيده شده اند. اين پژوهش با روش توصيفي– تحليلي انجام گرفت و به دنبال پاسخ به اين سوال است كه چه عواملي در تعيين پايتخت ها نقش اساسي دارند و چه عواملي موجب بوجود آمدن تقاضا براي انتقال پايتخت در ايران مطرح باشد؟ يافته هاي پژوهش حاكي از اين است كه از ديدگاه جغرافياي سياسي، در انتخاب و مكانيابي پايتخت عواملي نظير: قابليت هسته اي مكان پايتخت، ارزش معنوي و نقش فرهنگي مكان پايتخت و ايجاد وحدت و تجانس فرهنگي يا كنترل تفاو ت هاي فرهنگي، گروه ملي مسلط و يا خاستگاه قومي حكومت، ارتباط خارجي، موقعيت استراتژيك و دفاعي، مصالحه سياسي، موقعيت مركز ثقل جغرافيايي، دسترسي به راه‌هاي ارتباطي و مواصلاتي داخلي، تغيير در رويكردها و سياست هاي حكومت، شرايط زيست محيطي منطقه، مشكلات مديريت بهينه پايتخت، مسايل امنيتي موثر است. در پاسخ به سوال دوم، مهم ترين عوامل طرح پايتخت در ايران، تمركز شديد جمعيتي، اقتصادي و قرار داشتن بر روي گسل زلزله شناخته شده اند.

Capital has a basic role in economic, political, geopolitical, cultural and social affairs and mainly the structure and administrative systems of a country. Although some cities have the potentiality for becoming capital in terms of structure and administrative system, but governments play the main role in selection, development and construction of capital. Iran, as an ancient territory, repeatedly changed its capital from the Achaemenid era until now. From Susa to Tehran, the capital city was transferred for 39 times and 30 cities were chosen as capital. This descriptive-analytical study is trying to answer the question that which factors play major roles in determining capital and which demanded indicators were raised for transferring the capital of Iran? The results show that a number factors involved in choosing and placing capital from geopolitics perspective such as kernel capability of the place, geographical gravity position, access to internal communication and transportation, spiritual validity, create unity and cultural homogeneity or control of cultural differences, its strategic and defensive position, environmental position, optimum management and security issues of the place. On the other hand, the most significant demand factors in transferring Iran capital refers to high concentration of population in one place and its place in seismological faults